Azərbaycanca
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Еділ (орыс. Волга, тат. Идел, чув. Атăл) өзені (ежелгі атауы Ра, орта ғасырларда Итил) – Еуропадағы ең үлкен өзен болып табылады.
| Еділ | |
|---|---|
 Ульяновск аумағындағы Еділ өзені | |
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 3530 км |
| Су алабының ауданы | 1 361 000 км² |
| Су алабы | Каспий теңізі |
| Су шығыны | 8060 м³/с (Волгоград) |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Валдай қыраты |
| • Биіктігі | 228 м |
| • Координаттары | 57°15′04″ с. е. 32°28′25″ ш. б. / 57.25111° с. е. 32.47361° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Каспий теңізі |
| • Биіктігі | -28 м |
| • Координаттары | 45°41′50″ с. е. 47°51′45″ ш. б. / 45.697188° с. е. 47.862525° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 45°41′50″ с. е. 47°51′45″ ш. б. / 45.697188° с. е. 47.862525° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Еңістігі | 0,07 м/км |
| Орналасуы | |
 Еділ бассейні | |
| Ел | Ресей |
| Ортаққордағы санаты: Еділ | |
Сипаттамасы
Ұзындығы 3530 км, су жиналатын алабы 1360 мың км2. Бастауын Валдай қыратынан (абсолюттік биіктігі 343 м) алып, Каспий теңізіне құяды. Сағасы теңіз деңгейінен 28 м төмен жатыр. Еділге екі жүзден астам салалар құяды. Орта ағысында Ока, Шолман, Сура, Ветлуга және Свияга салалары құйғаннан кейін, Еділ суы мол ірі өзенге айналады. Өзен қар суымен (60%-ы), жер асты суымен (30%) және жаңбыр суымен толығады. Көктемде (сәуір – маусым) тасиды, жазда және қыста суы кемиді. Күзде жаңбыр суымен қайта молаяды.
Жануарлар әлемі
Еділде балықтың жетпіс түрі кездеседі, оның қырықтан астамының кәсіптік маңызы бар. Аса маңыздылары: торта, майшабақ, табан, көксерке, сазан, жайын, шортан, бекіре, шоқыр.
Пайдаланылуы
Өзенді электр энергиясын өндіруге, көлік қатынасына, жер суаруға және суландыруға пайдаланады. Өзен суы Еділ-Жайық аралығындағы бір миллион гектар жерді суғаруға және тоғыз миллион гектар жерді суландыруға мүмкіндік береді. Өзенде кеме қатынайды. Волга-Балтық су жолы арқылы Балтық теңізімен, Волга-Дон каналы арқылы Азов (Азау) және Қара теңіздермен байланысады. Аса маңызды өзен порттары: Тверь, Рыбинск, Ярославль, Кинешма, Төменгі Новгород, Чебоксар, Қазан, Ульяновск, Тольятти, Самара, Сарытау, Волгоград, Астрақан.
Волга өзенінің экологиялық жағдайы күрделі. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың, ауыл шаруашылығының және тұрмыстық қалдықтардың ластануы судың сапасына кері әсер етеді. Су қоймаларының салынуы табиғи экожүйелерге айтарлықтай өзгерістер енгізді. Ластану, су тапшылығы және биологиялық әртүрліліктің төмендеуі – Волга өзенінің негізгі экологиялық проблемалары.
Салалары
Суда, Кострома Ока, Кама, Уса, Сок, Самара, Үлкен Ырғыз, Кіші Ырғыз
Дереккөздер
- Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8
Автор: www.NiNa.Az
Жарияланған күні:
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, seks, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, порно, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, +18, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер, xxx, sex
Edil orys Volga tat Idel chuv Atăl ozeni ezhelgi atauy Ra orta gasyrlarda Itil Europadagy en үlken ozen bolyp tabylady EdilUlyanovsk aumagyndagy Edil ozeniSipattamasyҰzyndygy 3530 kmSu alabynyn audany 1 361 000 km Su alaby Kaspij teniziSu shygyny 8060 m s Volgograd Su agysyBastauy Valdaj kyraty Biiktigi 228 m Koordinattary 57 15 04 s e 32 28 25 sh b 57 25111 s e 32 47361 sh b 57 25111 32 47361 G O Ya T Sagasy Kaspij tenizi Biiktigi 28 m Koordinattary 45 41 50 s e 47 51 45 sh b 45 697188 s e 47 862525 sh b 45 697188 47 862525 G O Ya Koordinattar 45 41 50 s e 47 51 45 sh b 45 697188 s e 47 862525 sh b 45 697188 47 862525 G O Ya T Enistigi 0 07 m kmOrnalasuyEdil bassejniEl ResejOrtakkordagy sanaty EdilSipattamasyҰzyndygy 3530 km su zhinalatyn alaby 1360 myn km2 Bastauyn Valdaj kyratynan absolyuttik biiktigi 343 m alyp Kaspij tenizine kuyady Sagasy teniz dengejinen 28 m tomen zhatyr Edilge eki zhүzden astam salalar kuyady Orta agysynda Oka Sholman Sura Vetluga zhәne Sviyaga salalary kujgannan kejin Edil suy mol iri ozenge ajnalady Өzen kar suymen 60 y zher asty suymen 30 zhәne zhanbyr suymen tolygady Koktemde sәuir mausym tasidy zhazda zhәne kysta suy kemidi Kүzde zhanbyr suymen kajta molayady Zhanuarlar әlemiEdilde balyktyn zhetpis tүri kezdesedi onyn kyryktan astamynyn kәsiptik manyzy bar Asa manyzdylary torta majshabak taban kokserke sazan zhajyn shortan bekire shokyr PajdalanyluyӨzendi elektr energiyasyn ondiruge kolik katynasyna zher suaruga zhәne sulandyruga pajdalanady Өzen suy Edil Zhajyk aralygyndagy bir million gektar zherdi sugaruga zhәne togyz million gektar zherdi sulandyruga mүmkindik beredi Өzende keme katynajdy Volga Baltyk su zholy arkyly Baltyk tenizimen Volga Don kanaly arkyly Azov Azau zhәne Қara tenizdermen bajlanysady Asa manyzdy ozen porttary Tver Rybinsk Yaroslavl Kineshma Tomengi Novgorod Cheboksar Қazan Ulyanovsk Tolyatti Samara Sarytau Volgograd Astrakan Volga ozeninin ekologiyalyk zhagdajy kүrdeli Өnerkәsiptik kәsiporyndardyn auyl sharuashylygynyn zhәne turmystyk kaldyktardyn lastanuy sudyn sapasyna keri әser etedi Su kojmalarynyn salynuy tabigi ekozhүjelerge ajtarlyktaj ozgerister engizdi Lastanu su tapshylygy zhәne biologiyalyk әrtүrliliktin tomendeui Volga ozeninin negizgi ekologiyalyk problemalary SalalarySuda Kostroma Oka Kama Usa Sok Samara Үlken Yrgyz Kishi YrgyzDerekkozderBatys Қazakstan oblysy Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2002 zhyl ISBN 9965 607 02 8