Қазалы

Қазалы — Қызылорда облысы Қазалы ауданындағы қала (1867 жылдан), Қазалы қалалық әкімдігі орталығы.

Қала
Қазалы
Әкімшілігі
Ел	ҚазақстанҚазақстан
Облысы	Қызылорда
Ауданы	Қазалы
Ауылдық округі	Қазалы
Тарихы мен географиясы
Координаттары	45°45′52″ с. е. 62°06′00″ ш. б. / 45.76444° с. е. 62.10000° ш. б. / 45.76444; 62.10000 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 45°45′52″ с. е. 62°06′00″ ш. б. / 45.76444° с. е. 62.10000° ш. б. / 45.76444; 62.10000 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	1853
Қала статусы	1867
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	7 428 адам (2023)
Сандық идентификаторлары
Автомобиль коды	11
Қазалы картада Қазалы Қазалы
Қазалы шекарасы

Географиялық орны

Аудан орталығы – Әйтеке би кентінен оңтүстікке қарай 12 км жерде, Сырдарияның оң жағалауында орналасқан.

Халқы

• 7,7 адам (1999);
• 7,3 адам (2009);
• 7138 адам (2010);
• 6820 адам (2016).

Тарихы

Кейбір деректер бойынша елді мекен аты «қаза» деп аталатын балық аулау жабдығы атынан шыққан болса, басқа деректер бойынша, мұнда әділ қазылығымен халыққа жаққан бір адамға байланысты «Қазы» атанып, кейін «Қазалы» болып өзгерген дейді. Ал енді бір аңызда, ертеде осы өлкеде шалқыған көл болған. Көл беті жүзген аққу мен қаздан көрінбейді екен. Осыған байланысты «Қаз елі» атанған дейді. 1853 жылы күзде мұнда Ресей әскері бекініс салды. 1867 жылы қала мәртебесін алғанша №1 форт аталды. Арал флотының негізгі айлағы Қазалыда орналасты.

Географиясы

Климаты

Казалинск ауа райы
Көрсеткіш	Қаң	Ақп	Нау	Сәу	Мам	Мау	Шіл	Там	Қыр	Қаз	Қар	Жел
Абсолюттық максимум, °C	10,4	19,3	31,0	34,9	40,3	42,3	43,7	43,4	41,0	34,1	26,3	13,1
Орташа максимум, °C	−4,9	−3	6,5	19,0	26,5	32,1	33,7	31,9	25,2	16,0	5,4	−2,1
Орташа температура, °C	−8,9	−7,7	1,1	12,3	19,5	24,9	26,7	24,6	17,7	9,3	0,8	−6
Орташа минимум, °C	−12,9	−12,4	−4,2	5,5	12,4	17,8	19,6	17,3	10,2	2,6	−3,8	−10
Абсолюттық минимум, °C	−34,2	−34,7	−24,9	−8,2	−1,7	6,0	9,5	5,6	−3,2	−13,4	−26,9	−31,2
Дерекнама: Қазалы ауа райы мен климаты

Инфақұрылымы

Қалада базар, аурухана, мектеп ашылды. 1917 жылы Қазан төңкерісіне дейін Қазалы Сырдария уезінің, 1958 жылға дейін Қазалы әкімшілік ауданының орталығы болды. Қаладағы бұрынғы аудандық ауыл шаруашылық техника бірлестігі, кірпіш зауыты, тұрмыс қажетін өтеу комбинаты, т.б. кәсіпорындар 1995 жылдан кейін жекешелендіріліп, «Қазалыжөндеу» ЖШС, «Қазалымұнай» АҚ, «Қазалыастық» ЖШС, т.б. болып қайта құрылды. Қалада жалпы білім беретін 3 мектеп, 1 клуб, 1 балабақша, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, 2 кітапхана, 1 мәдениет үйі, Ғ.Мұратбаевтың мұражайы, 3 спортзал, 1 театр 1 аурухана, 1 мешіт, т.б. мекемелер бар (2003). Қалаға таяу Сырдария жағасында тұрғындар демалып, серуендейтін бақ егілген.

Дереккөздер

1. Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
2. Қазақ энциклопедиясы