Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Сарысу – Телікөл алабындағы өзен.
| Сарысу | |
|---|---|
 Сарысу өзені | |
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 800 км |
| Су алабының ауданы | 81 600 км² |
| Су ағысы | |
| Бастауы | Жақсы Сарысу, Нарбақ, Шотан өзендерінің қосылуынан |
| • Координаттары | 48°47′38″ с. е. 72°01′57″ ш. б. / 48.79389° с. е. 72.03250° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Телікөл |
| • Координаттары | 45°10′20″ с. е. 66°44′02″ ш. б. / 45.17222° с. е. 66.73389° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 45°10′20″ с. е. 66°44′02″ ш. б. / 45.17222° с. е. 66.73389° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
 | |
| Ел | Қазақстан |
| Аймақ | Ұлытау облысы, Қызылорда облысы |
Сөз төркіні
Атаудың Сарысу аталуы "оның суының молдығы мен ұзақ жерге ағуына байланысты" болса керек. Топонимдер құрамындағы сары сөзі негізгі ("түр", "түс" мағынасынан бөлек) "үлкен, ірі, зор" мәнінде қолданылатыны белгілі. Осыған ден қойсақ, Сарысу "үлкен, ірі өзен" деген мағынаға сай келеді.
Географиялық орны
Қарағанды, Қызылорда облыстары жерімен ағады. Ұзындығы 800 км. Су жиналатын алабы 81,6 — 99,1 мың км².
Бастауы
Сарыарқадағы Бұғылы тауының етегінен басталатын Жақсы Сарысу, Байназар мен Жақсы Тағылы таулары маңынан басталатын Жаман Сарысу өзені қосылысынан пайда болатын Сарысу Сыр өңіріндегі Телікөлге құяды.
Гидрологиясы
Қуаң жылдары Телікөл-Ащыкөл ойысына жетпей құмға сіңіп кетеді. Салалары: Жаман Сарысу, Жақсы Сарысу, Атасу, Талдысай, Құрманақа, Талдыманақа, Құмдыеспе, Қаракеңгір. Сарысудың орташа жылдық су ағымы 7,5 м3/с, сағасында 0,10 м3/с. Ағысының жылдамдылығы 0,6 — 0,8 м/с. Негізінен қар суымен толығады, сондықтан да жылдық су ағынының 96,6%-ы сәуір — мамыр айларында, 3,1%-ы күзде, 0,3%-ы қыста өтеді. Сәуірдің аяғында, мамырдың алғашқы онкүндігінде қатты тасиды. Суы бастауында тұщы, орта және төм. ағыстарында тұздылау келеді. Өзен желтоқсанда қатып, наурыздың аяғында мұзы түседі. Арнасының ені бастауында 15 — 20 м, орта бөлігінде 40 — 60 м, саға жағында 150 — 200 м-ге дейін кеңейеді; бас жағында тар болып келетін аңғары төм. ағысында 10 км-ге дейін ұлғаяды. Көне арнасының түбі және жағалауы құмды және құмды-малтатасты шөгінді жыныстардан түзілген. Мұндағы ашық қызыл қоңыр топырақта жусанды-бетегелі-шытырлы өсімдікті шөлейт ландшафтысы қалыптасқан, сағалық бөлігінде шөлдік ландшафт басым. Көктемгі Сырдария суының біраз бөлігі Телікөл каналы арқылы Сарысу сағасына қосылады.
Дереккөздер
- Телғожа Жанұзақ Жер-су атаулары — Алматы: "Өнер", 2011. — 496 б. — 3000 таралым. — ISBN 978-601-209-161-8.
- Қазақ энциклопедиясы, 7 том
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шаруашылығы. – Алматы, «Мектеп» баспасы, 2002 жыл.
Автор: www.NiNa.Az
Жарияланған күні:
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, seks, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, порно, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, +18, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер, xxx, sex
Sarysu Telikol alabyndagy ozen SarysuSarysu ozeniSipattamasyҰzyndygy 800 kmSu alabynyn audany 81 600 km Su agysyBastauy Zhaksy Sarysu Narbak Shotan ozenderinin kosyluynan Koordinattary 48 47 38 s e 72 01 57 sh b 48 79389 s e 72 03250 sh b 48 79389 72 03250 G O Ya T Sagasy Telikol Koordinattary 45 10 20 s e 66 44 02 sh b 45 17222 s e 66 73389 sh b 45 17222 66 73389 G O Ya Koordinattar 45 10 20 s e 66 44 02 sh b 45 17222 s e 66 73389 sh b 45 17222 66 73389 G O Ya T OrnalasuyEl ҚazakstanAjmak Ұlytau oblysy Қyzylorda oblysySoz torkiniAtaudyn Sarysu ataluy onyn suynyn moldygy men uzak zherge aguyna bajlanysty bolsa kerek Toponimder kuramyndagy sary sozi negizgi tүr tүs magynasynan bolek үlken iri zor mәninde koldanylatyny belgili Osygan den kojsak Sarysu үlken iri ozen degen magynaga saj keledi Geografiyalyk ornyҚaragandy Қyzylorda oblystary zherimen agady Ұzyndygy 800 km Su zhinalatyn alaby 81 6 99 1 myn km BastauySaryarkadagy Bugyly tauynyn eteginen bastalatyn Zhaksy Sarysu Bajnazar men Zhaksy Tagyly taulary manynan bastalatyn Zhaman Sarysu ozeni kosylysynan pajda bolatyn Sarysu Syr onirindegi Telikolge kuyady GidrologiyasyҚuan zhyldary Telikol Ashykol ojysyna zhetpej kumga sinip ketedi Salalary Zhaman Sarysu Zhaksy Sarysu Atasu Taldysaj Қurmanaka Taldymanaka Қumdyespe Қarakengir Sarysudyn ortasha zhyldyk su agymy 7 5 m3 s sagasynda 0 10 m3 s Agysynyn zhyldamdylygy 0 6 0 8 m s Negizinen kar suymen tolygady sondyktan da zhyldyk su agynynyn 96 6 y sәuir mamyr ajlarynda 3 1 y kүzde 0 3 y kysta otedi Sәuirdin ayagynda mamyrdyn algashky onkүndiginde katty tasidy Suy bastauynda tushy orta zhәne tom agystarynda tuzdylau keledi Өzen zheltoksanda katyp nauryzdyn ayagynda muzy tүsedi Arnasynyn eni bastauynda 15 20 m orta boliginde 40 60 m saga zhagynda 150 200 m ge dejin kenejedi bas zhagynda tar bolyp keletin angary tom agysynda 10 km ge dejin ulgayady Kone arnasynyn tүbi zhәne zhagalauy kumdy zhәne kumdy maltatasty shogindi zhynystardan tүzilgen Mundagy ashyk kyzyl konyr topyrakta zhusandy betegeli shytyrly osimdikti sholejt landshaftysy kalyptaskan sagalyk boliginde sholdik landshaft basym Koktemgi Syrdariya suynyn biraz boligi Telikol kanaly arkyly Sarysu sagasyna kosylady DerekkozderTelgozha Zhanuzak Zher su ataulary Almaty Өner 2011 496 b 3000 taralym ISBN 978 601 209 161 8 Қazak enciklopediyasy 7 tom Қazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi Su sharuashylygy Almaty Mektep baspasy 2002 zhyl