Жемал паша

Жемал паша , Үлкен Ахмет (1872, Түркия, — 1922, Грузия, Тбилиси) — Түркияның әскери және саяси . Әскери дәрігер отбасында дүниеге келген. 1895 жылы Әскери академияны бітіргеннен кейін, штаб капитаны шенінде қызмет жолын бастады. 1899 жылдан түрік офицерлерінің жасырын “Өрлеу” қоғамына мүше болып, жас түріктер төңкерісіне белсене араласты. 1911 жылы әкімі болып тағайындалды. Балқан соғысына қатынасып, полковник шеніне ие болды. Соғыс аяқталғаннан кейін Стамбұлдағы орт. штабта қалдырылды. 1914 жылы генерал шенін алып, мемлекеттік кеден коммитетінің бастығы қызметін атқарды. 1916 жылы корпус генералы шенін алып, 1-дүниежүзілік соғыс жылдарында , пашалармен бірге “үштік” құрып, барлық мемлекеттік органдарға өз бақылауларын орнатты. Білімі мен тәжірибесі көптігіне байланысты Жемал паша “үштіктің” ішіндегі негізгі тұлғаға айналды. Ол 4-армия қолбасшысы ретінде Сирия, Ливия, Палестина, Иордания т.б. Таяу Шығыс елдерінде болған әскери операцияларға басшылық жасады. Бірақ Суэц каналы үшін болған соғыста ағылшындардан жеңіліс тауып, армиясы тарап кетті. Өзі Стамбұлға жасырын келіп, бір топ жолдастарымен Еуропаға кетті де, Германияға барып тұрақтады. Көп ұзамай Ауғанстанға барып, тұрақты армия құру үшін көп күш-жігер жұмсады. Түркияда ұлт-азаттық қозғалыс басталғаннан кейін еліне қайтып оралып, Ататүріктің негізгі кеңесшілерінің біріне айналды. Шебер ұйымдастырушы ретінде жаңадан құрылып жатқан түрік армиясын реформалауға ат салысты. Өмірінің соңғы жылдарында Армения мен Грузияда коммунистердің билігін орнатпау үшін үлкен күш-жігер жұмсады. Жасырын жүру мақсатында сақалын қоя беріп, “сақалды” деген лақап есімге ие болды. Осы жұмыста жүргенде Тбилиси қаласында қастандықпен өлтірілді. Ататүріктің өтініші бойынша, мәйіті Тбилисиден туған жері Ерзурумға әкелініп жерленді.

Ахмет Жемал Өлі теңіз жағасында.1915 жыл

Дереккөздер

1. Қазақ энциклопедиясы, 3 том