Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Жымпиты — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы ауыл, аудан және Жымпиты ауылдық округі орталығы, жазушы Қадыр Мырза Әлінің туған ауылы ретінде белгілі.
| Ауыл | |
| Жымпиты | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Статусы | Аудан орталығы |
| Облысы | Батыс Қазақстан |
| Ауданы | |
| Ауылдық округі | Жымпиты |
| Әкімі | Бақытжан Хамидуллин |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 50°15′23″ с. е. 52°35′50″ ш. б. / 50.25639° с. е. 52.59722° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 50°15′23″ с. е. 52°35′50″ ш. б. / 50.25639° с. е. 52.59722° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Алғашқы дерек | 1889 |
| Бұрынғы атаулары | Джамбейты (орысшасы) |
| Орталығының биiктігі | 20 м |
| Климаты | жедел-континентті |
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | ▲5 984 адам (2023) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды | +7 71134 |
| Пошта индексі | 090900 |
| Автомобиль коды | 07 |
Жымпиты шекарасы | |
Географиялық орны
Облыс орталығы – Орал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 140 км жерде, Өлеңті өзенінің жағалауындағы қара жусан, көкпек, бұйырғын өскен сортаңды сұр топырақты шөлейт белдемде орналасқан.
Этимологиясы
Бұл топонимнің этимологиясы жайлы ономаст-ғалым Қойшыбаев “атау соғды-иран тілдерінің “қорғаныс, бекініс” мағынасына ие “чим” тұлғасына көне түркі тілінің “сұсты, еңселі” мағынасындағы “пи” тұлғасын тіркеу арқылы жасалған” деген жорамал айтқан. Телғожа Жанұзақ осы тұрғыда өзінің “Тарихи жер-су аттарының түптөркіні” еңбегінде “Жымпиты” атауының жеке мағыналы үш сөзден жасалғаны жайлы жазады. Оның зерттеуіне сәйкес, оның бірінші сыңарындағы “жым” көне түркі тіліндегі “гем/хем/кем” - өзен мәніндегі сөздің өзгерген тұлғасы. Оған Ақтөбе облысындағы Жем өзенінің болуы дәлел. “Жым” сөзі өзен мағынасындағы “гем” сөзіндегі г дыбысының ж дыбысына, е дыбысының ы дыбысына алмасуы салдарынан тілде солай сақталып қалған. Екінші құраушы сөз “пи” көне түркі тілінің “бэй” -өзен, самоди тілінде “би, бу” өзен мағынасындағы сөзден енген.Үшінші құраушы бөлімі “ты” түркі тілдерінде сын есім тудырушы, көптік, молдықты білдіретін жұрнақ. Қорытындылай келе, Жымпиты атауы - көне түркі тіліндегі “өзен, суы мол жер” деген мағынаға ие топоним. Атаудың осы мағынада қойылуына басты себеп - Жымпиты ауылының Өлеңті және Шідерті өзендерінің құйған тұсында орналасуы.
Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 5774 адам (2897 ер адам және 2877 әйел адам) болса, 2009 жылы 4931 адамды (2451 ер адам және 2480 әйел адам) құрады.
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 5931 адамды (2960 ер адам және 2971 әйел адам) құрады.
Тарихы
Іргесі XIX ғасырдың соңында Жымпиты уезінің құрылуына байланысты қаланды. Ауылда 1895-1897 ж. алғашқы аурухана және мектеп салынды. Сол өңірдегі ірі сауда-саттық орталығы болды. Татар мен орыс саудагерлері Жымпитыда мешіт пен шіркеу салдырды. 1927 жылға дейін әуелі уезд орталығы, 1928 жылдан аудан орталығына айналды. Бұрынғы кәсіпорындар мен мекемелер 1997 жылдан 22 шаруа қожалықтары мен бір серіктестікке біріктірілген.
Инфрақұрылымы
Ауылда 2 орта, бір орталау мектеп, 1 аурухана, 2 фельдшерлік-акушерлік пункт, қонақ үйі, кинотеатр, мәдениет үйі, клуб, кітапхана т.б. мекемелер бар. Жымпиты арқылы Ақтөбе – Орал автомобиль жолы өтеді.
Дереккөздер
- http://baq.kz/kk/regional_media/post/52839
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том Мұрағатталған 8 желтоқсанның 2019 жылы.
- 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
- Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 ISBN 9965-607-02-8
Автор: www.NiNa.Az
Жарияланған күні:
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, seks, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, порно, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, +18, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер, xxx, sex
Zhympity Batys Қazakstan oblysy Syrym audanyndagy auyl audan zhәne Zhympity auyldyk okrugi ortalygy zhazushy Қadyr Myrza Әlinin tugan auyly retinde belgili AuylZhympityӘkimshiligiEl Қazakstan ҚazakstanStatusyAudan ortalygyOblysyBatys ҚazakstanAudanySyrymAuyldyk okrugiZhympityӘkimiBakytzhan HamidullinTarihy men geografiyasyKoordinattary50 15 23 s e 52 35 50 sh b 50 25639 s e 52 59722 sh b 50 25639 52 59722 G O Ya Koordinattar 50 15 23 s e 52 35 50 sh b 50 25639 s e 52 59722 sh b 50 25639 52 59722 G O Ya Algashky derek1889Buryngy ataularyDzhambejty orysshasy Ortalygynyn biiktigi20 mKlimatyzhedel kontinenttiUakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny 5 984 adam 2023 Sandyk identifikatorlaryTelefon kody 7 71134Poshta indeksi090900Avtomobil kody07Zhympity kartadaZhympity ZhympityZhympity shekarasyGeografiyalyk ornyOblys ortalygy Oral kalasynan ontүstik shygyska karaj 140 km zherde Өlenti ozeninin zhagalauyndagy kara zhusan kokpek bujyrgyn osken sortandy sur topyrakty sholejt beldemde ornalaskan EtimologiyasyBul toponimnin etimologiyasy zhajly onomast galym Қojshybaev atau sogdy iran tilderinin korganys bekinis magynasyna ie chim tulgasyna kone tүrki tilinin susty enseli magynasyndagy pi tulgasyn tirkeu arkyly zhasalgan degen zhoramal ajtkan Telgozha Zhanuzak osy turgyda ozinin Tarihi zher su attarynyn tүptorkini enbeginde Zhympity atauynyn zheke magynaly үsh sozden zhasalgany zhajly zhazady Onyn zertteuine sәjkes onyn birinshi synaryndagy zhym kone tүrki tilindegi gem hem kem ozen mәnindegi sozdin ozgergen tulgasy Ogan Aktobe oblysyndagy Zhem ozeninin boluy dәlel Zhym sozi ozen magynasyndagy gem sozindegi g dybysynyn zh dybysyna e dybysynyn y dybysyna almasuy saldarynan tilde solaj saktalyp kalgan Ekinshi kuraushy soz pi kone tүrki tilinin bej ozen samodi tilinde bi bu ozen magynasyndagy sozden engen Үshinshi kuraushy bolimi ty tүrki tilderinde syn esim tudyrushy koptik moldykty bildiretin zhurnak Қorytyndylaj kele Zhympity atauy kone tүrki tilindegi ozen suy mol zher degen magynaga ie toponim Ataudyn osy magynada kojyluyna basty sebep Zhympity auylynyn Өlenti zhәne Shiderti ozenderinin kujgan tusynda ornalasuy Halky1999 zhyly turgyndar sany 5774 adam 2897 er adam zhәne 2877 әjel adam bolsa 2009 zhyly 4931 adamdy 2451 er adam zhәne 2480 әjel adam kurady 2021 zhylgy sanak korytyndysy bojynsha 5931 adamdy 2960 er adam zhәne 2971 әjel adam kurady TarihyIrgesi XIX gasyrdyn sonynda Zhympity uezinin kuryluyna bajlanysty kalandy Auylda 1895 1897 zh algashky auruhana zhәne mektep salyndy Sol onirdegi iri sauda sattyk ortalygy boldy Tatar men orys saudagerleri Zhympityda meshit pen shirkeu saldyrdy 1927 zhylga dejin әueli uezd ortalygy 1928 zhyldan audan ortalygyna ajnaldy Buryngy kәsiporyndar men mekemeler 1997 zhyldan 22 sharua kozhalyktary men bir seriktestikke biriktirilgen InfrakurylymyAuylda 2 orta bir ortalau mektep 1 auruhana 2 feldsherlik akusherlik punkt konak үji kinoteatr mәdeniet үji klub kitaphana t b mekemeler bar Zhympity arkyly Aktobe Oral avtomobil zholy otedi Derekkozderhttp baq kz kk regional media post 52839 Қazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga 2009 zhylgy Қazakstan Respublikasy halkynyn Ұlttyk sanagynyn korytyndylary Astana 2011 1 tom Muragattalgan 8 zheltoksannyn 2019 zhyly 2021 zhylgy ulttyk halyk sanagynyn korytyndylary Batys Қazakstan oblysy Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2002 ISBN 9965 607 02 8