Мышьяк

Күшән немесе Күшәла (лат. Arsenic; As) — элементтердің периодтық жүйесінің V тобындағы химиялық элемент.

33 Германий ← Мышьяк → Селен P ↑ As ↓ Sb Периодическая система элементов 33As
Жай заттың сыртқы бейнесі
сұр полуметалл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Күшән, 33
Топ типі	Металлоидтар
Топ, период, блок	15, 4, p
Атомдық масса ()	74.921595(6) м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[Ar] 3d^10 4s^2 4p^3
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 5
Атом радиусы	139
Химиялық қасиеттері
	119±4
	185
	+5e: 46, −3e: 222
	2,18 (Полинг шкаласы)
	0
Тотығу дәрежелері	−3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5
	1-ші: 947.0 кДж/моль (эВ) 2-ші: 1798 кДж/моль (эВ) 3-ші: 2735 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық ()	5.73 (сұр күшән) г/см³
Қайнау температурасы	887 K
	1090 К (817°C), 3700 кПа
	24,44 (сұр) кДж/моль
Булану жылуы	32,4 кДж/моль
	25,05 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем	13,1 см³/моль
қысымы P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000 T (К) 553 596 646 706 781 874
Жай заттың кристаллдық торы
	тригональды
	a=0,4123 нм, α=54,17° Å
	285 K
Басқа да қасиеттері
	(300 K) 50,2 Вт/(м·К)
	8 ГПа
Моос қаттылығы	3.5
	1440
	7440-38-2

Күшән As

Реттік нөмірі 33. As деген таңбамен белгіленеді. Қарапайым зат болып сынғыш металл болып келеді. Оның аты ерте кезде орыс тілінде тышқан өлтіруге қарсы қолданғандықтан оны Мышьяк деп атап кетті. Оны 1789 жылы А. Л. Лавуазье ашқан. Мышьякқа бай орындар ол – Грузия, Орта Азия, сонымен бірге Қазақстанда , АҚШ, Швеция, Норвегия, Жапония, Канада, Ресейде. Мышьяктың қосылыстары және дара түрінде улы болып келеді. Онымен улынған адам басы аурып, іші өтіп, жүйке жүйесі қозады.

Сілтемелер

• Химиялық элементтер тізімі
• Химиялық элементтер
• Шикізат

Дереккөздер

1. "Қазақ Энциклопедиясы", 6 том