Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
| Мына мақаланы не бөлімін Сезім дегенмен біріктіруге ұсынылған. () |
Сезіну — дүниедегі белгілі бір кезде адамның тиісті сезім органдарына әсер ететін заттар мен құбылыстардың жеке сапаларын бейнелейтін психикалық үрдіс.
Алдымызда тұрған бір затты, мысалы, үстелді көруіміздің арқасында біз оның түсін, пішінін, көлемін белгілейміз; сипап-сезіну аркылы оның қатты, екенін; қолымызбен қозгап көріп оның салмағын т.с.с. білеміз. Мұның бәрі - сол материалдық заттың жеке қасиеттері, олар туралы мәліметтерді бізге Сезіну хабарлайды. Барлық сезіну жүйке жүйесі арқылы өтетін сигналдарды қамтиды, бұл өз кезегінде сезім жүйесінің физикалық немесе химиялық тітіркенуінен туындайды.
Сезіну материалдық дүниедегі заттар мен құбылыстардың жеке сипаттары мен касиеттерінің біздің сезім мүшелерімізге әсер етіп, миымызда бейнеленуі. Сезіну - біздің айналамызда, ішкі жан дүниемізде не болып жатқанын хабарлап отыратын қарапайым психикалық үрдіс.
Түйсік адамды қоршаған шындықты бейнелеуден пайда болады. Сезіну таным үрдістеріне жатады, өйткені адам соның арқасында дүниені таниды. Сезіну басқа психикалық үрдістерге — қабылдауға, еске, ойлауға, қиялға материал жеткізеді. Сезінудің табиғи физиологиялық негізі ағзаның арнаулы жүйкелік механизмі - талдағыштар арқылы жүзеге асады. Мысалы, көз торына түскен жарық сәулесі қозу туғызады, ал ол жүйке талшығы арқылы үлкен ми сыңарларының қыртысына келген кезде адамда көру түйсігі пайда болады.
Адамда пайда болатын түйсіктерді үш топқа бөлуге болады. Бірінші топқа біздің денеміздің сыртқы жағында болатын сезім ағзаларының қозуынан туатын түйсіктер ( - сыртқы қабылдаушы дегенді білдіреді) жатады. Бұл түйсіктер бізге сырт заттардың қасиеттерін бейнелейді. Бұған - көру, есту, иіскеу, дәм, тері және сипап-сезу түйсіктері жатады. Екінші топқа рецепторлары ішкі ағзалардағы сезім органдарының қозуынан туатын түйсіктер () кіреді. Органикалық түйсіктер (ашығу, шелдеу) дейтіндерді осыған жатқызуға болады. Үшінші топқа қозғалыстар мен дененің кеңістікте орналасуымен байланысты болатын козғалыс (немесе кинестетикалык) түйсіктері кіреді. Қозғалыс анализаторларының рецепторлары (проприоцепторлар) бұлшық еттерде және сіңірлерде болады.
Дереккөздер
- Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Автор: www.NiNa.Az
Жарияланған күні:
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, seks, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, порно, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, +18, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер, xxx, sex
Myna makalany ne bolimin Sezim degenmen biriktiruge usynylgan Sezinu dүniedegi belgili bir kezde adamnyn tiisti sezim organdaryna әser etetin zattar men kubylystardyn zheke sapalaryn bejnelejtin psihikalyk үrdis Aldymyzda turgan bir zatty mysaly үsteldi koruimizdin arkasynda biz onyn tүsin pishinin kolemin belgilejmiz sipap sezinu arkyly onyn katty ekenin kolymyzben kozgap korip onyn salmagyn t s s bilemiz Munyn bәri sol materialdyk zattyn zheke kasietteri olar turaly mәlimetterdi bizge Sezinu habarlajdy Barlyk sezinu zhүjke zhүjesi arkyly otetin signaldardy kamtidy bul oz kezeginde sezim zhүjesinin fizikalyk nemese himiyalyk titirkenuinen tuyndajdy Sezinu materialdyk dүniedegi zattar men kubylystardyn zheke sipattary men kasietterinin bizdin sezim mүshelerimizge әser etip miymyzda bejnelenui Sezinu bizdin ajnalamyzda ishki zhan dүniemizde ne bolyp zhatkanyn habarlap otyratyn karapajym psihikalyk үrdis Tүjsik adamdy korshagan shyndykty bejneleuden pajda bolady Sezinu tanym үrdisterine zhatady ojtkeni adam sonyn arkasynda dүnieni tanidy Sezinu baska psihikalyk үrdisterge kabyldauga eske ojlauga kiyalga material zhetkizedi Sezinudin tabigi fiziologiyalyk negizi agzanyn arnauly zhүjkelik mehanizmi taldagyshtar arkyly zhүzege asady Mysaly koz toryna tүsken zharyk sәulesi kozu tugyzady al ol zhүjke talshygy arkyly үlken mi synarlarynyn kyrtysyna kelgen kezde adamda koru tүjsigi pajda bolady Adamda pajda bolatyn tүjsikterdi үsh topka boluge bolady Birinshi topka bizdin denemizdin syrtky zhagynda bolatyn sezim agzalarynyn kozuynan tuatyn tүjsikter syrtky kabyldaushy degendi bildiredi zhatady Bul tүjsikter bizge syrt zattardyn kasietterin bejnelejdi Bugan koru estu iiskeu dәm teri zhәne sipap sezu tүjsikteri zhatady Ekinshi topka receptorlary ishki agzalardagy sezim organdarynyn kozuynan tuatyn tүjsikter kiredi Organikalyk tүjsikter ashygu sheldeu dejtinderdi osygan zhatkyzuga bolady Үshinshi topka kozgalystar men denenin kenistikte ornalasuymen bajlanysty bolatyn kozgalys nemese kinestetikalyk tүjsikteri kiredi Қozgalys analizatorlarynyn receptorlary proprioceptorlar bulshyk etterde zhәne sinirlerde bolady DerekkozderBiekenov K Sadyrova M Әleumettanudyn tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2007 344 bet ISBN 9965 822 10 7Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz