Тұз қышқылы хлорсутек қышқылы HCl судағы ерітіндісі бір негізді қышқыл Тұз қышқылы 16 ғасырдың аяғында белгілі болды Оны

Тұз қышқылы, хлорсутек қышқылы, HCl – судағы ерітіндісі; бір негізді қышқыл.

Тұз қышқылы 16 ғасырдың аяғында белгілі болды. Оны “” деген атаумен 17 ғасырдың ортасында неміс дәрігері И.Р. Глаубер (1604 – 1670) ас тұзы мен күкірт қышқылын әрекеттестіру арқылы бөліп алды.

Физикалық қасиеттері

Оның ең жоғары концентрациясы 36%, бұл ерітіндінің тығыздығы 1,18 г/см³, буы өткір иісті мөлдір сұйықтық, ауада түтіндене бастайды. Күшті қышқыл, суда жақсы ериді. Тұз қышқылы көптеген металдармен және олардың тотықтарымен әрекеттесіп, көпшілігі суда жақсы еритін тұздар (хлоридтер) түзеді.

Өнеркәсіпте тұз қышқылын өндіру екі сатыдан тұрады: алу және оны сумен . Таза тұз қышқылын жай заттардан тікелей синтездеу арқылы алады:

{\ce {H2 + Cl2 ->2HCl}}

+184кДж;

органикалық қосылыстарды хлорлау кезінде көп мөлшерде қосымша өнім ретінде түзіледі: RH+Cl2хRCl+HCl, мұндағы R – органикалық радикал. Сату үшін өндірілетін тұз қышқылының құрамындағы хлорсутек 12,2% болса сұйытылған, ал 24%-дан көп болса концентрлі, лабараториялық мақсатта пайдаланылатын 7%-дығы ерітілген деп аталады. Тұз қышқылы 0,3% шамасында адам асқазанында болады, ол оба, сүзек ауруларын туғызатын бактерияларды өлтіреді. Өнеркәсіпте тұз қышқылы металл (мырыш, кальций, барий, т.б.) хлоридтерін және көптеген органикалық қосылыстарды синтездеуге жұмсалады. Спирт, глюкоза, қант өндіру, тері илеу және бояу, активтелген көмір алу, металл бетіндегі оксид қабыршағын кетіру, т.б. көптеген процестерде қолданылады. Газ тәрізді хлорсутек (HCl) өте улы, оның ауадағы мөлшері 0,005 мг/л-ден аса адам өміріне қауіп тудырады.

Дереккөздер

"Қазақ Энциклопедиясы", 8 том

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Hydrochloric acid

[1] "Қазақ Энциклопедиясы", 8 том