Киче

Киче (кече, кечела) — Гватемаладағы майя халықтарының бірі. Оларға рабинали, максеньо және т.б. топтар кіреді. Халқы 1,3 миллион адам. (2002, халық санағы), 2008 жылғы есеп бойынша – 1,8-ден 2,5 млн. адамға дейін. Олар орталықта елдің таулы аймақтарында тұрады.

Киче
кече, кечела
Бүкіл халықтың саны
1,3 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Гватемала
Тілдері
, испан тілі
Діні
католицизм

Тілі

Майя отбасының шығыс тармағының (бірнеше диалектілері бар) сөйлейді. Испан тілі де кең таралған (негізінен шығыста).

Діні

Кичелер - католиктер, аз бөлігі - протестанттар. Испандыққа дейінгі нанымдарды сақталған.

Тарихы

Олар Гватемалаға Табаскодан X-XI ғасырларда келді, орталық таулы аймақты жаулап алды және XIV ғасырдың басында астанасы Кумаркаахта (Утатлан) мемлекет құрды. XIV ғасырдың аяғында орталық және Батыс Гватемаланың көптеген халықтары бағынышты болды. 1944-1951 жылдар солшыл жақтың билігі болды, ал 1954 жылдан бастап Гватемаланы Америка қолдайтын режимдер басқарды. Осы режимдердің нәтижесінде 1960-1996 жылдары азаматтық толқулар болды.

Кәсібі

Дәстүрлі кәсіптері қолмен атқарылатын егіншілік (жүгері), аңшылық, балық аулау және ара шаруашылығы. Испания жаулап алғаннан кейін мал шаруашылығы, тауық өсіру, суармалы егістік (бидай), бау-бақша шаруашылығы кең тарады. Дәстүрлі қолөнерден – зергерлік бұйымдар, керамикалық бұйымдар жасау, өрнек тоқу, тоқымашылық, бетперде жасау, музыкалық аспаптар жасау дамыған. Жалдамалы жұмыс (тұз шахталарында, плантацияларда және өнеркәсіптік кәсіпорындарда, қалаларда қызмет көрсету саласында) дамыды.

Тұрмыс салты

Қауымдастықтар негізінен эндогамдық болып табылады. Кварталға бөлу (кальпулалар) ежелгі рулық бөліністерді көрсетеді. Кейбір жерлерде патрилиндік және үлкен патриархалдық отбасылар бар. Отбасы негізінен шағын немесе үлкен, негізінен патрилокальды.

Әйелдер жағасы кестелі ақ жейде, гүлді өрнектері бар күңгірт көйлек киеді, тобық немесе тізеге дейін орамалы белдемше, жолақ (өрнекті жиегі бар) әшекейленген жамылғы шапандар. Ерлер костюмі негізінен креол үлгісінде. Чичикастенанго - ерлерінің тізеге дейінгі қара шалбары, қызыл кестелі қара күртелері, қызыл белдіктері, өрнекті тоқылған немесе қызыл жиекпен безендірілген иық сөмкелері бар.

Киче тағамдары ата-бабаларының бүгінгі күнге дейін сақталған бай мәдениеті мен дәстүрлерінің көрінісі болып табылады. Ең танымал тағамдардың ішінде ет, чили бұрышы және дәмдеуіштердің қоспасынан жасалған қою және хош иісті бұқтырылған «Пепиан» болып табылады. Тағы бір танымал тағам - кәдімгі шөптер мен дәмдеуіштердің үйлесімі арқасында дәмді сорпасы бар күркетауық сорпасы Какик.

Дереккөздер

1. https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2070658?ysclid=lqg8yhhzvh507476764
2. https://metal-archive.ru/stati/32246-kiche.html
3. https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/201475-kiche/
4. https://stranatur.ru/who-are-the-kiche-quiche-people.html
5. https://travel-journal.ru/ethno/38/780/(қолжетпейтін сілтеме)
6. http://www.etnolog.ru/people.php?id=KICH
7. https://descubrir.online/ru/quiche-cultura/ Мұрағатталған 22 желтоқсанның 2023 жылы.