Компас жер бетін бағдарлауға географиялық немесе магниттік меридианның бағытын анықтауға арналған аспап Кішкене деңгелек

Компас — жер бетін бағдарлауға, географиялық немесе магниттік меридианның бағытын анықтауға арналған аспап. Кішкене деңгелек қобдишаның ортасында орнатылған тік үшкір иненің үстіне қондырылған магнитті болат тілі болады. Тілдің бір жағы үнемі Солтүстікті, екінші жағы Оңтүстікті керсетіп тұрады. Қобдишаның сыртңы деңгелегі градустарға белінген (360°), горизонт жақтарында Солтүстікті, Шығысты, Оңтүстікті, Батысты керсететік (С. В. Ю. З.) әріптері жаэылған. Компастардың мынадай түрлері болады:

магниттік компас
механикалық немесе гироскоптік компас
радиокомлас
астрокомпас.

Тарихы

Магнитті компас Қытайда ойлап табылған. Осыдан 4000 жыл бұрын қытай жазбаларында керуеншілер көздің қарашығындай сақтаған ақ балшықты құмыра туралы айтылады. Онда ағаш қалтқыда темірді жақсы көретін қоңыр тас жатыр. Ол қалай бұрылса да, жолаушыларға оңтүстік жақты көрсетеді.

Дереккөздер

Русско-казахский толковый географический словарь. Под общей редакцией академика АН КазССР, проф. С. К. Кенесбаева и кандидата филол. наук А. А. Абдрахманова. Алматы, Изд-во «Наука», 1966, стр. 204. (Академия наук Казахской ССР. Институт языкознания. Сектор физической географии). Составители: Ж. Аубакиров, С. Абдрахманов, К. Базарбаев.
Оқушының анықтамасы:1-4 сынып. Ж.Қ Балтабаева, Ф.С Лекерова, М.Қ. Солтанғазина, Т.В. Вахрушева, Е.В. Попова, О.Б Глушкова, В.А. Черепенко, А.И.Болдырева, С.В. Черкизова, С.Ә. Әбілмәжінова. Алматыкітап,2007,523 бет

Тағы қараңыз

Тау-кен компасы