Көріпкелдік

Көріпкелдік – адамның қоршаған ортадағы объективтік құбылыстар жайлы бес сезім мүшелерінің қызметімен түсіндірілмейтін, ақылдан тыс ақпарат қабылдау мүмкіндігі. Осындай қабілетке ие адамдар құпия сыртқы және ішкі күштердің әсері арқылы және тікелей олармен байланысқа түсіп, болашақтағы оқиғалар туралы, жоғалған заттың немесе адамның мекені жайлы жекелеген ақпарлар бере алады. Адамның денсаулығы жөнінде ғыл. медицина әдіснамасы мен құралдарын пайдаланбай болжамдар жасайды. Осындай қабілет иелерінің өздері де, ғыл. зерттеулері де К. жайлы әзірге нақтылы бір тоқтамға келген ғыл. тұжырымды түсінік бере алған жоқ. К-тің осындай құпиясы ашылмаған жұмбақ құбылыс болуына байланысты оны бүгінде әсіре мистификациялау мен алдаудың құралына айналдырушылар бар. Бұл жағдай К-ке әр түрлі көзқарас туғызады. Қазақ халқының тұрмысына байланысты этногр. материалдарда бақсы, балгер, жауырыншы, түс жорушылардың К-пен айналысқаны жайлы деректер көп кездеседі. Француз Нострадамус (Мишель Нотрдам), болгар Ванга дүние жүзіне аттары белгілі көріпкелдер. Осы орайда 19 ғ-дың көрнекті ақыны Д.Бабатайұлының жырларындағы көрегендік ойлар да таңғалдырады. 1882 ж. Лондон қ-нда парапсихологияны жүйелі зерттеудің және бақылаудың нысаны ретінде белгілеп, нақты зерттеудің бастауы болған қоғам құрылды. Парапсихологтардың өздерінің санағы бойынша, 1970 ж. 30 елде 240-тан астам зерттеу лабораториялары мен қоғамдар жұмыс істеп тұрды. Нью-Йоркте халықар. парапсихологтар ассоциациясы құрылған. К. осы парапсихологияның бір саласы ретінде зерттеледі. Ғыл. тұрғыда К-ті экстрасенсорлық қабылдау, биол. электрмагниттік өрістің әсері ретінде түсіндіру (оны биоплазма, электраурограмма, биопотенциал деп атайды) бар. Ал, діни көзқарастар К-ті көріпкелдік қабілет иесінің мақсаты тұрғысына анықтап тануға ден қояды. Оның мақсаты өзін әулие, тылсым күш иесі, ерекше құдірет иесі ретінде көрсету болса, қандай күштің ықпалымен мұндай қабілетті иеленгенін өзі білмесе К. – адам санасына беймәлім жын, шайтан сияқты сыртқы күштермен байланыс арқылы іске асатын мүмкіндік деп біледі. Ал, адамдарға риясыз көмектесу мақсатындағы К-ті әулиенің кереметіне балап, көрегендік деп тану қазақ халқында ертеден қалыптасқан наным.З. Қожалымов, А. Досжанұлы