Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Мұғалжар ауданы – Ақтөбе облысындағы аудан. Орталығы - Қандыағаш қаласы.
| Қазақстан ауданы | |
| Мұғалжар ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны | 12 |
| Қалалық әкімдіктер саны | 3 |
| Ауыл саны | 34 |
| Қала саны | 3 |
| Әкімі | Дархан Жанысханұлы Ермағанбетов |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы | Қандыағаш қаласы, Тәуелсіздік даңғылы, №16 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 49°09′36″ с. е. 58°04′48″ ш. б. / 49.16000° с. е. 58.08000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°09′36″ с. е. 58°04′48″ ш. б. / 49.16000° с. е. 58.08000° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | 1928 |
| Жер аумағы | 29530 км² |
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 65 490 адам (2023) |
| Тығыздығы | 2,2 адам/км² |
| Ұлттық құрамы | қазақтар (92,6%), орыстар (5,16%), украиндар (0,68%), татарлар (0,56%), немістер (0,19%), басқалары (0,81%) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды | +7 71333 |
| Пошта индексі | 030700, 030701 |
| Автомобиль коды | 04 |
| Мұғалжар ауданының әкімдігі | |
|
| |
|
| |
Тарихы
1928 жылдың қаңтар айында Темір ауданы болып құрылды. 1932 жылғы 20 ақпанда 17 ауданнан тұратын Ақтөбе облысы құрылды, оның құрамына Темір ауданы кірді.
1935 жылы 29 желтоқсанда Темір ауданының солтүстік-шығыс бөлігінде Жұрын ауданы құрылды.
1962 жылы 12 желтоқсанда облыста 7 ауыл шаруашылығы ауданы мен бір Қандыағаш өнеркәсіптік ауданы құрылып, 1965 жылы таратылды.
Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1966 жылғы 31 қаңтардағы Жарлығымен Темір ауданы Қандыағаш ауданы болып аталды, ал 1967 жылғы 11 қаңтарда Қандыағаш ауданының Қандыағаш кенті аудандық маңыздағы қала санатына енгізіліп, Октябрьск атауы берілді, ал ауданның өзі Октябрь ауданы болып өзгертілді.
1972 жылғы 10 наурызда Октябрь ауданынан Темір ауданы бөлініп шықты.
1997 жылғы 17 маусымда Октябрь ауданына таратылған Мұғалжар ауданы қосылып, біріктірілген аудан Мұғалжар ауданы болып аталды. Октябрьск қаласына бұрынғы Қандыағаш атауы қайтарылды.
Мұғалжар ауданы (1966-1997)
Мұғалжар ауданы 1966 жылы 31 желтоқсанда Темір (қазіргі Мұғалжар) ауданының оңтүстік бөлігінен құрылды. Орталығы Ембі кенті болды. 1967 жылы Ембі кентіне қала мәртебесі берілді. 1986 жылы ауданда Ембі қаласы мен 8 ауылдық кеңес (Алтынды, Бақтыөзен, Егіндібұлақ, Еңбекші, Қайыңды, Құмжарған, Мұғалжар, Орқаш) болды.
| 1970 | 1979 | 1989 |
|---|---|---|
| 39186 | ▼27266 | ▲29934 |
1997 жылы 17 маусымда аудан таратылып, аумағы Октябрь ауданына берілді.
Географиялық орны
Аудан Ақтөбе облысының орталық бөлігінде орналасқан, солтүстігінде Алға және Хромтау аудандарымен, оңтүстігінде Байғанин және Шалқар аудандарымен, батысында Темір, шығысында Әйтеке би аудандарымен шектеседі.
Әкімшілік бөлінісі
Аудандағы 37 елді мекен 3 қалалық әкімдік пен 12 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2021) |
|---|---|---|---|
| Ақкемер ауылдық округі | Ақкемер ауылы | 5 | ▼2753 |
| Ащысай ауылдық округі | Ащысай ауылы | 3 | ▼591 |
| Батпақкөл ауылдық округі | Жағабұлақ ауылы | 5 | ▼2519 |
| Егіндібұлақ ауылдық округі | Бұлақты ауылы | 2 | ▼418 |
| Ембі қалалық әкімдігі | Ембі қаласы | 1 | ▲12783 |
| Еңбек ауылдық округі | Сағашилі ауылы | 4 | ▼2576 |
| Жем қалалық әкімдігі | Жем қаласы | 1 | ▼1355 |
| Жұрын ауылдық округі | Жұрын ауылы | 4 | ▼1353 |
| Қайыңды ауылдық округі | Қайыңды ауылы | 2 | ▼1186 |
| Қандыағаш қалалық әкімдігі | Қандыағаш қаласы | 1 | ▲34898 |
| Құдайберген Жұбанов ауылдық округі | Қаракөл ауылы | 2 | ▼641 |
| Құмжарған ауылдық округі | Бірлік ауылы | 3 | ▼967 |
| Құмсай ауылдық округі | Құмсай ауылы | 1 | ▼577 |
| Мұғалжар ауылдық округі | Мұғалжар ауылы | 1 | ▼1623 |
| Талдысай ауылдық округі | Талдысай ауылы | 2 | ▼751 |
Ірі елді мекендері
| Атауы | Статусы | Халқы (2021) |
|---|---|---|
| Қандыағаш | қала | ▲34898 |
| Ембі | қала | ▲12783 |
| Мұғалжар | ауыл | ▼1615 |
| Жем | қала | ▼1355 |
| Ақкемер | ауыл | ▲1767 |
| Сағашилі | ауыл | ▲1684 |
| Жағабұлақ | ауыл | ▲1284 |
| Жұрын | ауыл | ▼1188 |
| Бірлік | ауыл | ▼721 |
| Қайыңды | ауыл | ▼670 |
| Басшилі | ауыл | ▼626 |
| Құмсай | ауыл | ▼577 |
| Талдысай | ауыл | ▼518 |
| Алтынды | ауыл | ▼516 |
| Қаракөл | ауыл | ▼506 |
Халқы
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1999 | 2009 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 23251 | ▼22914 | ▲41457 | ▼26654 | ▲40994 | ▲63812 | ▼62115 | ▲67326 |
Тұрғындар саны 67416 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (92,13%), орыстар (5,41%), украиндар (0,83%), немістер (0,19%), татарлар (0,59%), басқалары (0,85%).
Экономикасы
Аудан аумағымен “Бұқара-Орал”, “Жаңажол-Ақтөбе” газ құбырлары өтуде. Алыс және жақын шетелдердің 10-ға жуық ірі компанияларының жұмыс істеуі ауданның сауда-экономикалық қызметінің қанат жаюына мүмкіндік беруде. Кәсіпорындардың өнім өндіру көлемі артты, шетелдік өнімдерді алмастыратын өндірістер даму үстінде. Соның нәтижесінде өнеркәсіп секторында өнім өндіру көлемі 287,4 миллиард теңгені құрады, яғни алдыңғы жылға қарағанда 104 пайызға өсті. Оның ішінде мұнай өндіру 8 991,3 мың тоннаға, газ өндіру 3 млрд. 798 млн. текше метрге жетті.
Республикамыздағы таңдаулы 30 серпінді жобаның алтауы Ақтөбе облысының еншісінде болса, соның бірі – Мұғалжар ауданының аумағында. Ол – “СНПС-Ақтөбемұнайгаз” АҚ-тың үшінші Жаңажол газ өңдеу зауытының құрылысы. Бұл көлемді жобаның жалпы құны 800 миллион АҚШ долларын құрайды. Зауыт толық қуатындағы жұмысқа 2010 жылы қосылады. Тұрғындарының орташа айлық жалақысы 53 мың теңгені құрайды.
Ауыл шаруашылығы
Аудан экономикасының дамуына ауыл шаруашылығының да қосып отырған үлесі зор. Мәселен, есепті кезең ішінде 2 млрд. 594 млн. теңгенің өнімі өндірілсе, ол 2006 жылғыға қарағанда 18,6 пайызға артық. Оның ішінде мал шаруашылығы өнімінің үлесі 2 млрд. 84 млн. теңгені құрайды. Ауданның мал шаруашылығының бағыты – етті сиыр, қой және асыл тұқымды жылқы. Мал басы жылдан-жылға өз төлі есебінен көбеюде. Мал шаруашылығының өркендеуіне байланысты ет, сүт, жұмыртқа, жүн өндіру де алдыңғы жылға қарағанда едәуір артты.
Ауданда егін шаруашылығы да қатар дамуда. Қазір бұрынғыдай емес, жерді ұқыпты пайдалануға, оның құнарлылығын арттыруға, яғни агротехникалық талаптардың сақталуына көңіл бөлінуде. Диқандарды қолдау үшін көктемгі жұмыстар үшін Үкімет тарапынан арзандатылған бағамен 366,3 тонна жанар-жағармай және 719 тонна тұқым бөлінді. Облыстық бюджеттен тұқым, жанар-жағармай үшін 26 млн. 700 мың теңге қаралған.
Өткен жылы мектепке дейінгі мекемелер Бірлік, Қаракөл ауылдарында, Ембі қаласында ашылған балабақшалармен толыққан. Сондай-ақ Жем қаласындағы “Балбөбек” балабақшасы 3 есеге кеңейтіліп, 120 орындық болды.
Денсаулық сақтау саласы
Aуданда 3 аурухана, 1 емхана, 13 ауылдық дәрігерлік амбулатория және 24 медициналық пункт тұрғындарға қызмет етуде. Медициналық мекемелердің материалдық-техникалық базаларын жақсартуда, оларды жаңа аппаратуралармен, құрал-жабдықтармен қамтамасыз етуде біршама жұмыстар жасалды. Өткен жылы Көктөбе және Жаңатұрмыс ауылдарында медициналық пункттер салынып, пайдалануға берілді.
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- Қазақстан почталық индекстері
- Мұғалжар аудандық соттың тарихы
- Қазақ КСР. 1986 жылғы 1 қаңтарға әкімшілік-аумақтық бөлінісі
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстарының әкiмшiлiк-аумақтық құрылысындағы өзгерiстер туралы
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ҚР халық санақтары Мұрағатталған 10 Қазанның 2023 жылы.
- “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
Автор: www.NiNa.Az
Жарияланған күні:
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, seks, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, порно, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, +18, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер, xxx, sex
Mugalzhar audany Aktobe oblysyndagy audan Ortalygy Қandyagash kalasy Қazakstan audanyMugalzhar audanyӘkimshiligiOblysyAktobe oblysyAudan ortalygyҚandyagashAuyldyk okrugter sany12Қalalyk әkimdikter sany3Auyl sany34Қala sany3ӘkimiDarhan Zhanyshanuly ErmaganbetovAudan әkimdiginin mekenzhajyҚandyagash kalasy Tәuelsizdik dangyly 16Tarihy men geografiyasyKoordinattary49 09 36 s e 58 04 48 sh b 49 16000 s e 58 08000 sh b 49 16000 58 08000 G O Ya Koordinattar 49 09 36 s e 58 04 48 sh b 49 16000 s e 58 08000 sh b 49 16000 58 08000 G O Ya Қurylgan uakyty1928Zher aumagy29530 km Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny65 490 adam 2023 Tygyzdygy2 2 adam km Ұlttyk kuramykazaktar 92 6 orystar 5 16 ukraindar 0 68 tatarlar 0 56 nemister 0 19 baskalary 0 81 Sandyk identifikatorlaryTelefon kody 7 71333Poshta indeksi030700 030701Avtomobil kody04Mugalzhar audanynyn әkimdigiTarihy1928 zhyldyn kantar ajynda Temir audany bolyp kuryldy 1932 zhylgy 20 akpanda 17 audannan turatyn Aktobe oblysy kuryldy onyn kuramyna Temir audany kirdi 1935 zhyly 29 zheltoksanda Temir audanynyn soltүstik shygys boliginde Zhuryn audany kuryldy 1962 zhyly 12 zheltoksanda oblysta 7 auyl sharuashylygy audany men bir Қandyagash onerkәsiptik audany kurylyp 1965 zhyly taratyldy Қazak KSR Zhogargy Kenesi Prezidiumynyn 1966 zhylgy 31 kantardagy Zharlygymen Temir audany Қandyagash audany bolyp ataldy al 1967 zhylgy 11 kantarda Қandyagash audanynyn Қandyagash kenti audandyk manyzdagy kala sanatyna engizilip Oktyabrsk atauy berildi al audannyn ozi Oktyabr audany bolyp ozgertildi 1972 zhylgy 10 nauryzda Oktyabr audanynan Temir audany bolinip shykty 1997 zhylgy 17 mausymda Oktyabr audanyna taratylgan Mugalzhar audany kosylyp biriktirilgen audan Mugalzhar audany bolyp ataldy Oktyabrsk kalasyna buryngy Қandyagash atauy kajtaryldy Mugalzhar audany 1966 1997 Mugalzhar audany 1966 zhyly 31 zheltoksanda Temir kazirgi Mugalzhar audanynyn ontүstik boliginen kuryldy Ortalygy Embi kenti boldy 1967 zhyly Embi kentine kala mәrtebesi berildi 1986 zhyly audanda Embi kalasy men 8 auyldyk kenes Altyndy Baktyozen Egindibulak Enbekshi Қajyndy Қumzhargan Mugalzhar Orkash boldy 1970 1979 1989 39186 27266 29934 1997 zhyly 17 mausymda audan taratylyp aumagy Oktyabr audanyna berildi Geografiyalyk ornyAudan Aktobe oblysynyn ortalyk boliginde ornalaskan soltүstiginde Alga zhәne Hromtau audandarymen ontүstiginde Bajganin zhәne Shalkar audandarymen batysynda Temir shygysynda Әjteke bi audandarymen shektesedi Әkimshilik bolinisiMugalzhar audanynyn әkimshilik bolinisi Audandagy 37 eldi meken 3 kalalyk әkimdik pen 12 auyldyk okrugke biriktirilgen Әkimshilik birlik Ortalygy Eldi mekenderi Halky 2021 Akkemer auyldyk okrugi Akkemer auyly 5 2753Ashysaj auyldyk okrugi Ashysaj auyly 3 591Batpakkol auyldyk okrugi Zhagabulak auyly 5 2519Egindibulak auyldyk okrugi Bulakty auyly 2 418Embi kalalyk әkimdigi Embi kalasy 1 12783Enbek auyldyk okrugi Sagashili auyly 4 2576Zhem kalalyk әkimdigi Zhem kalasy 1 1355Zhuryn auyldyk okrugi Zhuryn auyly 4 1353Қajyndy auyldyk okrugi Қajyndy auyly 2 1186Қandyagash kalalyk әkimdigi Қandyagash kalasy 1 34898Қudajbergen Zhubanov auyldyk okrugi Қarakol auyly 2 641Қumzhargan auyldyk okrugi Birlik auyly 3 967Қumsaj auyldyk okrugi Қumsaj auyly 1 577Mugalzhar auyldyk okrugi Mugalzhar auyly 1 1623Taldysaj auyldyk okrugi Taldysaj auyly 2 751Iri eldi mekenderiAtauy Statusy Halky 2021 Қandyagash kala 34898Embi kala 12783Mugalzhar auyl 1615Zhem kala 1355Akkemer auyl 1767Sagashili auyl 1684Zhagabulak auyl 1284Zhuryn auyl 1188Birlik auyl 721Қajyndy auyl 670Basshili auyl 626Қumsaj auyl 577Taldysaj auyl 518Altyndy auyl 516Қarakol auyl 506Halky1939 1959 1970 1979 1989 1999 2009 2021 23251 22914 41457 26654 40994 63812 62115 67326 Turgyndar sany 67416 adam 2019 Ұlttyk kuramy kazaktar 92 13 orystar 5 41 ukraindar 0 83 nemister 0 19 tatarlar 0 59 baskalary 0 85 EkonomikasyAudan aumagymen Bukara Oral Zhanazhol Aktobe gaz kubyrlary otude Alys zhәne zhakyn shetelderdin 10 ga zhuyk iri kompaniyalarynyn zhumys isteui audannyn sauda ekonomikalyk kyzmetinin kanat zhayuyna mүmkindik berude Kәsiporyndardyn onim ondiru kolemi artty sheteldik onimderdi almastyratyn ondirister damu үstinde Sonyn nәtizhesinde onerkәsip sektorynda onim ondiru kolemi 287 4 milliard tengeni kurady yagni aldyngy zhylga karaganda 104 pajyzga osti Onyn ishinde munaj ondiru 8 991 3 myn tonnaga gaz ondiru 3 mlrd 798 mln tekshe metrge zhetti Respublikamyzdagy tandauly 30 serpindi zhobanyn altauy Aktobe oblysynyn enshisinde bolsa sonyn biri Mugalzhar audanynyn aumagynda Ol SNPS Aktobemunajgaz AҚ tyn үshinshi Zhanazhol gaz ondeu zauytynyn kurylysy Bul kolemdi zhobanyn zhalpy kuny 800 million AҚSh dollaryn kurajdy Zauyt tolyk kuatyndagy zhumyska 2010 zhyly kosylady Turgyndarynyn ortasha ajlyk zhalakysy 53 myn tengeni kurajdy Auyl sharuashylygyAudan ekonomikasynyn damuyna auyl sharuashylygynyn da kosyp otyrgan үlesi zor Mәselen esepti kezen ishinde 2 mlrd 594 mln tengenin onimi ondirilse ol 2006 zhylgyga karaganda 18 6 pajyzga artyk Onyn ishinde mal sharuashylygy oniminin үlesi 2 mlrd 84 mln tengeni kurajdy Audannyn mal sharuashylygynyn bagyty etti siyr koj zhәne asyl tukymdy zhylky Mal basy zhyldan zhylga oz toli esebinen kobeyude Mal sharuashylygynyn orkendeuine bajlanysty et sүt zhumyrtka zhүn on diru de aldyngy zhylga karaganda edәuir artty Audanda egin sharuashylygy da katar damuda Қazir buryngydaj emes zherdi ukypty pajdalanuga onyn kunarlylygyn arttyruga yagni agrotehnikalyk talaptardyn saktaluyna konil bolinude Dikandardy koldau үshin koktemgi zhumystar үshin Үkimet tarapynan arzandatylgan bagamen 366 3 tonna zhanar zhagarmaj zhәne 719 tonna tukym bolindi Oblystyk byudzhetten tukym zhanar zhagarmaj үshin 26 mln 700 myn tenge karalgan Өtken zhyly mektepke dejingi mekemeler Birlik Қarakol auyldarynda Embi kalasynda ashylgan balabakshalarmen tolykkan Sondaj ak Zhem kalasyndagy Bal bobek balabakshasy 3 esege kenejtilip 120 oryndyk boldy Densaulyk saktau salasyAudanda 3 auruhana 1 emhana 13 auyldyk dәrigerlik ambulatoriya zhәne 24 medicinalyk punkt turgyndarga kyzmet etude Medicinalyk mekemelerdin materialdyk tehnikalyk bazalaryn zhaksartuda olardy zhana apparaturalarmen kural zhabdyktarmen kamtamasyz etude birshama zhumystar zhasaldy Өtken zhyly Koktobe zhәne Zhanaturmys auyldarynda medicinalyk punktter salynyp paj dalanuga berildi DerekkozderҚazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2022 zhyl basyna Қazakstan pochtalyk indeksteri Mugalzhar audandyk sottyn tarihy Қazak KSR 1986 zhylgy 1 kantarga әkimshilik aumaktyk bolinisi Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary Aktobe Batys Қazakstan Қyzylorda zhәne Қostanaj oblystarynyn әkimshilik aumaktyk kurylysyndagy ozgerister turaly Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary ҚR halyk sanaktary Muragattalgan 10 Қazannyn 2023 zhyly Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9