Azərbaycanca
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Никель (лат. Nіccolum; Nі) — элементтердің периодтық жүйесінің VІІІ тобындағы хим. элемент, атомдық нейтроны 28, атомдық массасы 58,70. Күмістей ақ, иілгіш, созылғыш металл. Тығыздығы 8,90 г/см³, балқу t 1400 °C, қайнау t 2900 °C, кристалдық торы куб тәрізді, қырлары орталықтандырылған. Табиғатта 5 тұрақты изотопы бар. Никель атауы 17 ғасырда кеншілерді мыс кентастарына ұқсастығымен шатастырған купферникель (NіAs) минералымен байланысты.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| күміс-ақ металл  | |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі | Никель, 28 | ||||||||||||||
| Топ типі | Ауыр металдар | ||||||||||||||
| Топ, период, блок | 10, 4, d | ||||||||||||||
| Атомдық масса () | 58.6934(4) м. а. б. (г/моль) | ||||||||||||||
| Электрондық конфигурация | [Ar] 3d8 4s2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 16, 2 немесе 2, 8, 17, 1 | ||||||||||||||
| Атом радиусы | 124 | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| 124±4 | |||||||||||||||
| 163 | |||||||||||||||
| (+2e) 69 | |||||||||||||||
| 1,91 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
| -0,25 В | |||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4 | ||||||||||||||
| 1-ші: 737.1 кДж/моль (эВ) | |||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | Қатты дене | ||||||||||||||
| Тығыздық () | 8,902 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | 1726 K (1453 , 2647 °F) | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы | 3005 K (2732 , 4949 °F) | ||||||||||||||
| 17,61 кДж/моль | |||||||||||||||
| Булану жылуы | 378,6 кДж/моль | ||||||||||||||
| 26,1 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
| Молярлық көлем | 6,6 см³/моль | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| текше бетке бағытталған | |||||||||||||||
| 3,524 Å | |||||||||||||||
| 375 K | |||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| (300 K) 90,9 Вт/(м·К) | |||||||||||||||
| 200 ГПа | |||||||||||||||
| 76 ГПа | |||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті | 0.31 | ||||||||||||||
| Моос қаттылығы | 4.0 | ||||||||||||||
| 638 | |||||||||||||||
| 667–1600 | |||||||||||||||
| 7440-02-0 | |||||||||||||||
Алғаш 1751 ж. швед химигі А.Кронстедт (1722 – 1765), ал таза металл күйінде 1804 ж. неміс химигі И.Рихтер (1824 – 1898) алған. Негізгі минералдары пентландит, никелин, тағы басқа Тотығу дәрежелері +2, сирек жағдайларда +3, +4. 500 °С-тан жоғары температурада тотығып, ұсақ дисперсті күйінде ауада өздігінен тұтанады (маңызды оксиді NіO-бунзенит минералы), қатты қыздырғанда галогендермен (NіHal2), күкіртпен (Nі3S2), фосформен (Nі3P2), тағы басқа әрекеттеседі. Никель азотпен (1455 °С-қа дейін), сілтімен мүлде әрекеттеспейді.
Сұйытылған тұз және күкірт қышқылдарында баяу еріп, сутек бөледі және ІІ валентті тұздарын түзеді. Олар суда жақсы ериді, гидролизі қышқылдық орта көрсетеді. Азот қышқылымен жылдам әрекеттесіп, концентрліде баяулайды. Өте ұсақталған Никельге CO-мен әсер етсе, тетракарбонил Nі(CO)4 түзіледі. Никельді электрпештерде NіO тотықсыздандыру, Nі(CO)4-ті термиялық жолмен ыдырату, NіCl2 немесе NіSO4 ерітінділерін электролиздеу және қысым қатысында аммиакты ерітінділерін H2-мен тотықсыздандыру арқылы алады.
Көп мөлшері Fe, Cu, Cr, т.б. металдармен магниттілігі, коррозия мен ыстыққа төзімділігі жөнінен ерекшеленетін құймалар алуға (мыс., хромникель құймасы атом реакторында қолданылады), арнайы химиялық қондырғылар жасауда, көптеген химиялық процестерде катализатор, қорғағыш материал ретінде қолданылады.
Никельдің қолданылуы
Никель қоспалар алуда, газ турбиналары мен реактивті қозғалтқыштар өндірісінде, СД плейерлер, қалта диктофондар, бейнекамералар, телефондар мен ноутбук сияқты тұрмыстық техниканың бірнеше түрлерінде қолданылатын батареяларда пайдаланылады. Кобальт гальван жабындарда қолданылады. Оны ауыр машина жасау мен ірі химиялық реакциялар жүретін үлкен контейнерлер өндірісінде пайдаланады. Сондай-ақ оны тиынның кейбір түрлерін жасауда да қолданады.
Дереккөздер
- Қазақ Энциклопедиясы , 7 том 2 бөлім
 | Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
Автор: www.NiNa.Az
Жарияланған күні:
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, seks, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, порно, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, +18, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер, xxx, sex
Nikel lat Niccolum Ni elementterdin periodtyk zhүjesinin VIII tobyndagy him element atomdyk nejtrony 28 atomdyk massasy 58 70 Kүmistej ak iilgish sozylgysh metall Tygyzdygy 8 90 g sm balku t 1400 C kajnau t 2900 C kristaldyk tory kub tәrizdi kyrlary ortalyktandyrylgan Tabigatta 5 turakty izotopy bar Nikel atauy 17 gasyrda kenshilerdi mys kentastaryna uksastygymen shatastyrgan kupfernikel NiAs mineralymen bajlanysty 28 Kobalt Nikel MysNi Pd Periodicheskaya sistema elementov28 NiZhaj zattyn syrtky bejnesikүmis ak metallAtom kasietiAtauy simvol nomiriNikel 28Top tipiAuyr metaldarTop period blok10 4 dAtomdyk massa 58 6934 4 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Ar 3d8 4s2Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 16 2 nemese 2 8 17 1Atom radiusy124Himiyalyk kasietteri124 4163 2e 691 91 Poling shkalasy 0 25 VTotygu dәrezheleri 2 1 0 1 2 3 41 shi 737 1 kDzh mol eV 2 shi 1753 0 kDzh mol eV 3 shi 3395 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk 8 902 g sm Balku temperaturasy1726 K 1453 2647 F Қajnau temperaturasy3005 K 2732 4949 F 17 61 kDzh molBulanu zhyluy378 6 kDzh mol26 1 Dzh K mol Molyarlyk kolem6 6 sm molkysymy P Pa 1 10 100 1000 10 000 100 000T K 1783 1950 2154 2410 2741 3184Zhaj zattyn kristalldyk torytekshe betke bagyttalgan3 524 A375 KBaska da kasietteri 300 K 90 9 Vt m K 200 GPa76 GPaPuasson koefficienti0 31Moos kattylygy4 0638667 16007440 02 0Nikel Ni Algash 1751 zh shved himigi A Kronstedt 1722 1765 al taza metall kүjinde 1804 zh nemis himigi I Rihter 1824 1898 algan Negizgi mineraldary pentlandit nikelin tagy baska Totygu dәrezheleri 2 sirek zhagdajlarda 3 4 500 S tan zhogary temperaturada totygyp usak dispersti kүjinde auada ozdiginen tutanady manyzdy oksidi NiO bunzenit mineraly katty kyzdyrganda galogendermen NiHal2 kүkirtpen Ni3S2 fosformen Ni3P2 tagy baska әrekettesedi Nikel azotpen 1455 S ka dejin siltimen mүlde әrekettespejdi Sujytylgan tuz zhәne kүkirt kyshkyldarynda bayau erip sutek boledi zhәne II valentti tuzdaryn tүzedi Olar suda zhaksy eridi gidrolizi kyshkyldyk orta korsetedi Azot kyshkylymen zhyldam әrekettesip koncentrlide bayaulajdy Өte usaktalgan Nikelge CO men әser etse tetrakarbonil Ni CO 4 tүziledi Nikeldi elektrpeshterde NiO totyksyzdandyru Ni CO 4 ti termiyalyk zholmen ydyratu NiCl2 nemese NiSO4 eritindilerin elektrolizdeu zhәne kysym katysynda ammiakty eritindilerin H2 men totyksyzdandyru arkyly alady Kop molsheri Fe Cu Cr t b metaldarmen magnittiligi korroziya men ystykka tozimdiligi zhoninen erekshelenetin kujmalar aluga mys hromnikel kujmasy atom reaktorynda koldanylady arnajy himiyalyk kondyrgylar zhasauda koptegen himiyalyk procesterde katalizator korgagysh material retinde koldanylady Nikeldin koldanyluyNikel kospalar aluda gaz turbinalary men reaktivti kozgaltkyshtar ondirisinde SD plejerler kalta diktofondar bejnekameralar telefondar men noutbuk siyakty turmystyk tehnikanyn birneshe tүrlerinde koldanylatyn batareyalarda pajdalanylady Kobalt galvan zhabyndarda koldanylady Ony auyr mashina zhasau men iri himiyalyk reakciyalar zhүretin үlken kontejnerler ondirisinde pajdalanady Sondaj ak ony tiynnyn kejbir tүrlerin zhasauda da koldanady DerekkozderҚazak Enciklopediyasy 7 tom 2 bolim Bul himiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz