Azərbaycanca
Deutsch
English
Français
Қазақ
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Орбита (лат. orbіta – жол, із), траектория – планеталардың, планета серіктерінің, ЖЖС-нің, т.б. денелердің массалар центрінің орталық дене айналасындағы қозғалыс траекториясы. Орбита бірінші жуықтауда анықталады. Оны дәл анықтау үшін қозғалыстың қолданылады. Жасанды серіктердің орбитасы әр түрлі сыртқы күштердің әсерінен үнемі аздап өзгеріп отырады. Сондықтан олардың орбитасы белгілі уақыт өткен сайын өлшеніп, өлшеу нәтижесі негізінде орбиталық түзетулер енгізіледі.
Аспан денесінің орбитасы
Аспан денесінің орбитасы — ғарыш кеңістігіндегі аспан денеcінің қозғалу траекториясы. Орбитаның пішіні мен дененің қозғалу жылдамдығы тартылыс, электрмагниттік, реактивтік (құйрықты жұлдызға тән) күштерге, сондай-ақ жарық қысымы күшіне сай анықталады. Ал, жасанды ғарыш дене орбитасының пішіні қозғалтқыш реактивті күшке байланысты өзгереді. Қарапайым жағдайда, А. д. о. бір дененің екінші денеге қатысты (мыс., планетаның Күнді айналғандағы) қозғалысы ретінде қарастырылады. Мұнда тек екі дененің өзара тартылысы ескеріледі. Бұл жағдайда бір дене екінші денеге қатысты конустық қима (эллипс, парабола, гипербола) бойымен тұрақты секторлық жылдамдықпен қозғалады. Бұл конустық қималардың фокусында екінші дене болады. Мұндай орбита ұйтқымайтын немесе Кеплер орбитасы деп аталады. Егер өзара тартылатын денелер екеуден көп немесе олардың ең болмағанда біреуінің пішіні сферадан өзгеше болса, онда олардың орбиталары әр түрлі және күрделі келеді. Мұндай А. д. о-лары ұйтқыған орбиталар деп аталады, ал аспан денелерінің өзін тартатын орталық дененің айналасында конустық қималар бойымен жүретін қозғалысынан ауытқуын аспан денелерінің ұйтқуы дейді. Ұйтқу массаларының ортақ центрінен айналатын екі сфералық денені басқа бір немесе бірнеше аспан денелерінің өзіне тартуы, өзара тартылатын аспан денелерінің сфералық пішіннен ауытқуы салдарынан болады. Мыс., Жер қозғалысына ең көп әсер ететін Есекқырған (Юпитер) планетасының тарту күші. Бірақ, ол Күннің Жерді тарту күшінің 5Һ10-5 бөлігіндей ғана болғандықтан Жердің орбитасына айтарлықтай әсер етпейді. А. д. о. аспан механикасында зерттеледі.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Автор: www.NiNa.Az
Жарияланған күні:
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, seks, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, порно, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, +18, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер, xxx, sex
Orbita lat orbita zhol iz traektoriya planetalardyn planeta serikterinin ZhZhS nin t b denelerdin massalar centrinin ortalyk dene ajnalasyndagy kozgalys traektoriyasy Orbita birinshi zhuyktauda anyktalady Ony dәl anyktau үshin kozgalystyn koldanylady Zhasandy serikterdin orbitasy әr tүrli syrtky kүshterdin әserinen үnemi azdap ozgerip otyrady Sondyktan olardyn orbitasy belgili uakyt otken sajyn olshenip olsheu nәtizhesi negizinde orbitalyk tүzetuler engiziledi OrbitaAspan denesinin orbitasyAspan denesinin orbitasy garysh kenistigindegi aspan denecinin kozgalu traektoriyasy Orbitanyn pishini men denenin kozgalu zhyldamdygy tartylys elektrmagnittik reaktivtik kujrykty zhuldyzga tәn kүshterge sondaj ak zharyk kysymy kүshine saj anyktalady Al zhasandy garysh dene orbitasynyn pishini kozgaltkysh reaktivti kүshke bajlanysty ozgeredi Қarapajym zhagdajda A d o bir denenin ekinshi denege katysty mys planetanyn Kүndi ajnalgandagy kozgalysy retinde karastyrylady Munda tek eki denenin ozara tartylysy eskeriledi Bul zhagdajda bir dene ekinshi denege katysty konustyk kima ellips parabola giperbola bojymen turakty sektorlyk zhyldamdykpen kozgalady Bul konustyk kimalardyn fokusynda ekinshi dene bolady Mundaj orbita ujtkymajtyn nemese Kepler orbitasy dep atalady Eger ozara tartylatyn deneler ekeuden kop nemese olardyn en bolmaganda bireuinin pishini sferadan ozgeshe bolsa onda olardyn orbitalary әr tүrli zhәne kүrdeli keledi Mundaj A d o lary ujtkygan orbitalar dep atalady al aspan denelerinin ozin tartatyn ortalyk denenin ajnalasynda konustyk kimalar bojymen zhүretin kozgalysynan auytkuyn aspan denelerinin ujtkuy dejdi Ұjtku massalarynyn ortak centrinen ajnalatyn eki sferalyk deneni baska bir nemese birneshe aspan denelerinin ozine tartuy ozara tartylatyn aspan denelerinin sferalyk pishinnen auytkuy saldarynan bolady Mys Zher kozgalysyna en kop әser etetin Esekkyrgan Yupiter planetasynyn tartu kүshi Birak ol Kүnnin Zherdi tartu kүshinin 5Һ10 5 boligindej gana bolgandyktan Zherdin orbitasyna ajtarlyktaj әser etpejdi A d o aspan mehanikasynda zertteledi Derekkozder Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VII tom Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet