Рубидий

Рубидий (лат. Rubіdіum; Rb) — элементтердің периодтық жүйесінің І тобындағы химиялық элемент, атомдық нөмірі 37, атомдық массасы 85,47, сілтілік металдарға жатады. Күмістей ақ, жұмсақ металл; тығыздығы 1,525 г/см³, балқу t 38,9 °С, кайнау t 703 °С. Кристалдық торы кубты, көлемді орталықтандырылған. Тұрақты бір изотопы ⁸⁵Rb және әлсіз радиоактивті изотопы ⁸⁷Rb (Т=4,8•10¹⁰ жыл) бар. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 1,5102%. Шашыранды элемент, көптеген тау жыныстарының құрамында кездеседі. Рубидийді 1861 ж. () мен () ашқан.

37 Криптон ← Рубидий → Стронций K ↑ Rb ↓ Cs Периодическая система элементов 37Rb
Жай заттың сыртқы бейнесі
Жұмсақ, күміс-ақ сілтілі металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Рубидий, 37
Топ типі	Сілтілік металдар
Топ, период, блок	1, 5, s
Атомдық масса ()	85,4678 м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[Kr] 5s^1
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 8, 1
Атом радиусы	248
Химиялық қасиеттері
	216
	303 пм
	(+1e)147
	0,82 (Полинг шкаласы)
Тотығу дәрежелері	-1; 0; +1
(бірінші электрон)	402,8 (4,17) кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық ()	1,532 г/см³
Балқу температурасы	39,05 °C
Қайнау температурасы	688 °C
	2,20 кДж/моль
Булану жылуы	75,8 кДж/моль
	31,1 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем	55,9 см³/моль
қысымы P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000 T (К) 434 486 552 641 769 958
Жай заттың кристаллдық торы
	5,710 Å
	56 K
Басқа да қасиеттері
	(300 K) 58,2 Вт/(м·К)
	2,4 ГПа
Моос қаттылығы	0.3
	0,216
	7440-17-7

Тотығу дәрежесі +1, химиялық активтігі жоғары. Рубидий оттегіде тұтанып жанады, оттек жеткіліксіз болғанда Rb₂O-ге, ал оттек жеткілікті болғанда Rb₂O₂-ге айналады. Су, галоген және сұйытылған минералды қышқылдармен әрекеттескенде қопарылыс береді. Тұздары (RbCl, RbF, RbBr, RbІ, Rb₂SO₄, Rb₂CO₃, т.б.) суда жақсы ериді. Рубидийді вакуумда тұздарынан тотықсыздандыру арқылы алады. Оны инертті ортада ампулада сақтайды. Рубидий жасауда, құймалары вакуум шамдарында газ сіңіргіш ретінде қолданылады.

Жер қыртысындағы рубидийдің құрамы 7,8⋅10^-3% құрайды, бұл никель, мыс және мырыштың жиынтық құрамына тең. Жер қыртысының таралуы бойынша рубидий шамамен 20-шы орында, бірақ табиғатта ол шашыраңқы күйде, рубий — типтік шашыраңқы элемент. Рубидийдің өз минералдары белгісіз. Рубидий басқа сілтілік элементтермен бірге кездеседі, ол әрдайым калиймен бірге жүреді. Солтүстік Америкада, Оңтүстік Африка мен Ресейде табылған көптеген тау жыныстары мен минералдарында табылған, бірақ оның концентрациясы өте төмен. Тек лепидолиттердің құрамында бірнеше артық рубидия бар, кейде 0,2%, ал кейде 1-3 % дейін (Rb₂О-ға қайта есептегенде).

Рубидий күміс-ақ жұмсақ кристалдарды құрайды, жаңа кесілген металл жылтыр. Бринель бойынша қаттылығы 0,2 МН / м² (0,02 кгс/мм²).

Кристалдық тор рубидия кубтық көлемді-орталықтанған, а = 5,71 Å (бөлме температурасында). Атом радиусы 2,48 Å, ион радиусы Rb+ 1,49 Å.

Тығыздығы 1,525 г / см³ (0 °C), балқу температурасы 38,9 °C, қайнау температурасы 703 °C.

Меншікті жылу сыйымдылығы 335,2 Дж/(кг·К) [0,08 кал/(г·°С)], сызықтық кеңейтудің термиялық коэффициенті 9,0⋅10-5 K−1 (0-38 °C кезінде), серпімділік модулі 2,4 ГН/м² (240 кгс / мм²), меншікті көлемді электр кедергісі 11,29⋅10-6 ом·см (20 °C кезінде); парамагнитен рубидийі.