Соғдылар

Соғды (Сугут) — қазіргі Тәжікстан және Өзбекстан республикалары аймақтарындағы Зеравшан және өзендерінің алабында орналасқан ежелгі тарихи халық.

Тан әулеті сан-цай стиліндегі бактриан мінген соғды саудагерлерінің мүсіні

Солтүстік Қытайдағы соғды саудагерінің керамикалық мүсіні, Тан әулеті, б.з. 6 ғ.

Орталығы Марқанд (Самарқанд) қаласы болды. Б.з.д. 6 — 4 ғасырларда Ахемен мемлекетінің құрамына кірді. Соғдылықтар парсы патшаларына күмістен салық төлеп, қымбат бағалы тастар жеткізіп тұрды, ірі әскери күштер берді. Б.з.б. 329 — 28 ж. С. тұрғындары Спитаменнің басшылығымен Александр Македонскийге күшті қарсылық көрсетті. Кейіннен Селевки әулеті, мемлекеттері мен Кушан патшалығының құрамына енді. 4 — 5 ғасырларда ақ ғұндарға, 6 — 7 ғасырларда Түрік қағандығына бағынды. Арабтардың Орталық Азияға жорықтары кезінде соғды халқына барынша көмектесті. Түргештердің қолбасшысы соғдылықтарға әскери көмек бере отырып, арабтарға қарсы бірнеше жорықтар жасады. Дегенмен соғдыны арабтар жаулап алып, халифат құрамына кіргізді. Кейіннен, Орта Азияда құрылған әр түрлі түркі мемлекеттеріне кезек-кезек бағынды. Ұлы Жібек жолының азиялық бөлігінің тармақтары соғдылықтардың сауда-егіншілік қоныстары болды. Афрасиаб, Пенжикент, Варахша, Калаи-Муг, т. б. көне қалалардың орнында жүргізілген археологиялық қазба жұмыстары соғдылықтардың мәдениеті жоғары болғандығын дәлелдейді.

Тағы қараңыз

• Соғдиана
• Соғдылық айналғыш биі
• Хутэн

Дереккөздер

1. Қазақ Энциклопедиясы, 7 том
2. Тәжік халқының тарихы, 1—2 бөлімдер, М., 1963—64; Джамал А., Соғды және Тохаристан. Феодалдық қатынастардың пайда болуы және орнығу дәуірінде, Душ., 1975.