Трилобиттер

Трилобиттер (Trіlobіta) – буынаяқтылар типінің құрып кеткен класы. Трилобиттердің қазба қалдықтары кембрийдің алғашқы кезінен табылған, олардың ең көп тараған кезеңі – кембрийдің соңы, палеозойдың соңында жойылып біткен.Трилобиттер — палеонтологияда: құрып біткен теңіз буынаяқтыларының класы; теңіз түбінде тіршілік еткендері де, нектонды және планктонды түрлері де болған; кембрийден пермьге шейін тіршілік еткен.

Сипаты

Теңіз түбіндегі қорыста жорғалап немесе теңіз жағалауындағы суда жүзіп жүрген, ұзындығы 10 мм-ден 80 см-ге дейін. Денесі дорзовентральді бағытта жалпайып, үш бөлімнен: айшық тәрізді бас қалқанынан, сегменттелген кеуде және құйрық қалқанынан құралды. Трилобиттердің көпшілік түрінде мөлшері және пішіні әр түрлі фасетті көздері болған. Бауырында қос антені және су түбінде жылжуға бейімделген екі тармақты аяқтары болған. Трилобиттер , дернәсілдері (протаспис) бастапқы кезде суда жүзіп, кейін су түбінде тіршілік еткен. Негізінен микропланктондармен немесе су түбіндегі тұнбалармен қоректенген. Қауіп төнгенде жиырылып қалады. Трилобиттердің 2 мыңнан астам туысы, 10 мыңдай түрі белгілі. Бұлар 2 отрядқа бөлінеді:

1. (агноститтер)
2. полимерлер.

Қазақстанда Үшбас, Көксу өзендерінің орта ағысы мен Жаңатас ашық кенішінің солтүстік бөлігіндегі төменгі кембрий шөгінді жыныстарынан Трилобиттердің 7 тұқымдасы, 8 туысқа жататын 35 түрі табылды. Трилобиттердің төменгі палеозой стратиграфиясын анықтауда маңызы зор.

Сілтеме

1. «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том