Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Фридрих Энгельс (28 қараша 1820, Пруссия – 5 тамыз 1895, Лондон, Ұлыбритания) — неміс төңкерісшілі және философы. Ол өзінің көбірек белгілі досы және әріптесі Карл Маркспен бірге коммунизм теориясын дамытып, атты еңбекті жазды (1848). Сонымен бірге Енгелс Маркстың қайтыс болғанынан кейін Капиталдың екінші және үшінші томдарын өңдеп, баспаға әзірледі.
| Фридрих Энгельс | |
| нем. Friedrich Engels | |
 Уильям Холлдың Брайтонындағы Фридрих Энгельс, 1879 ж | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері | Бармен, Пруссия патшалығы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ұлты | |
| Шығармашылығы | |
| Шығармалардың тілі | |
| Мектеп/дәстүр | Марксизм, |
| Кезең | 19 ғасыр философиясы |
| Негізгі қызығушылығы | Философия, Саяси философия, Экономика, Саяси Экономия, Таптық күрес |
| Ықпал еткендер | Гераклит, Гёте, Гегель, Карл Маркс, Людвиг Фейербах, Макс Штирнер, Жан-Жак Руссо, Адам Смит, Мозес Гесс, Шарль Фурье, Давид Рикардо, Льюис Генри Морган |
| Ықпалды жалғастырушылар | Марксистер |
| Қолтаңбасы |
|
Өмірбаяны
Жастық шағы
Фридрих Енгелс Пруссия патшалығының Бармен қаласында дүниеге келді. Оның әкесі мата өндірісімен шұғылданған кәсіпкер болатын, кейін Енгелстің онымен қарым-қатынастары жиі-жиі күрделі болып отырды. Отбасылық жағдайына байланысты Енгелс мектепті тастап, 1838 жылы Бремендегі сауда үйінде жалақы алмайтын кеңсе қызметкері болып жұмыс істеуге жіберілді. Осы кезде Енгелс неміс пәлсапасына ықпалы зор болып отырған ілімімен таныса бастады. 1838 жылдың қыркүйек айында ол «Бремишес конверсационсблатт» басылымның 40 санында « атты поэмасын жариялады. Ол басқа да әдеби және журналистік шығармалармен шұғылданды. 1841 жылы Енгелс Пруссия әскеріне артиллерия бөліміне әскери қызмет атқаруға енді. Бұның себебінен ол Берлинге жіберіліп, онда ол университет лекцияларын тыңдап, жас һегельшілермен жақын қатынас орнатып, газетінде мақалалар жариялап жүрді. Өмір бойы Енгелс өзінің рухани дамуы үшін неміс пәлсапасына қарыздар екенін айтып жүрді.
Англия
1842 жылы 22 жасар Енгелс әкесі акционерлерінің бірі болып табылатын «Ермен және Енгелс» текстиль фирмасында жұмыс істеу үшін Англиядағы Манчестер қаласына жіберілді. Енгелстің әкесінің сондағы үміті баласының қалыптасып келе жатқан радикал көзқарастарын өзгертпей ме деген болатын. Манчестерге жол жүріп бара жатқан кезде Енгелс газетінің редакциясына барып, сонда Карл Маркспен бірінші рет кездесті. Манчестерде Енгелс деген жас әйелмен танысып, Мери Бернс 1862 жылы қайтыс болғанға дейін екеуі өзвара тығыз қарым-қатынас орнатты. Мери Енгелсті Манчестермен таныстырып, ағылшын жұмысшы табы туралы көп мағлұмат берді. Екеуінің қарым-қатынасын өмірлік серіктестік деп атауға болатын, олар ресми түрде неке қиысқан жоқ, себебі Енгелс отбасын табиғатқа қарсы және әділетсіз деп санап, отбасы ұғымына мүлдем қарсы болды.
Манчестерде Енгелс ағылшын жұмысшыларының жантүршігерлік жағдайын өз көзімен көріп, жазып алып отырды. Оның бірінші кітабы — деген кітабы негізінен осы жасаған бақылауларына және әкесінің фирмасында жұмыс істеп жүрген кездерінде өз көзімен көргендеріне негізделген. «Жұмысшылардың жағдайын» жазып жүрген кезінде Енгелс радикалды журналистика мен саясатпен айналысуын жалғастыра берді. Ол ағылшынның лейборист және чартист қозғалыстарының кейбір мүшелерімен жақын танысып, «, және сияқты басылымдарда мақалалар жариялап тұрды.
Париж
Англиядағы табысты өткен уақытынан кейін Енгелс 1844 жылы Германияға қайтуды ұйғарады. Жол жүріп бара батып, ол Парижде кідіріп, бұрыннан бері хат жазысып жүрген Карл Маркспен кездеседі. Маркс пен Енгелс 1844 жылғы тамыздың 28-інде «Пляс дю Пале» алаңындағы «Кафе де ла Режонс» кафесінде кездесті. Екеуі сол кезден бастап өмірлерінің соңына дейін жақын досқа айналады. Ақыры Енгелс Марксқа « деген кітап жазуға көмектесу үшін Парижде ұзағырақ уақытқа қалады. Бұл кітапта мен ағайынды сынға алынады. Енгелс одан бұрынырақ сол жылы Маркс пен бірлесіп шығаратын журналға мақалалар жазды.
Брюссель
1845 пен 1848 жылдардың арасында Енгелс пен Маркс Брюссельде тұрып, қаланың неміс жұмысшыларын ұйымдастырумен айналысты. Сонда келе салысымен олар құпия жұмыс істейтін мүшелігіне кірді. Лига оларға коммунизм түсіндіретін бір шығарма жазуды тапсырды. Соның нәтижесінде « пайда болды. Ол алғаш рет 1848 жылғы ақпанның 21-інде жарияланды.
Пруссияға қайтып оралу
1848 жылдың ақпан айында орын алды. Ол кейін басқа да Батыс Еуропа елдеріне тарады. Сол себепті Енгелс пен Маркс өздерінің отаны Пруссияға қайтып оралды. Олар Кёльн қаласынпда қоныстанды, сонда олар атты жаңа газет шығара бастады. Бірақ 1849 жылдың маусымындағы Пруссияда болған мемлекеттік төңкерістен кейін газет қудалана бастады. Енгелс пен Маркс бір-бірінен көз жазып қалды, Маркс өзінің пруссиялық азаматтығынан айырылып, Парижге, кейін Лондонға қашты. Енгелс Пруссияда қалып, Виллих қаласының еріктілер корпусының адъютанты ретінде оңтүстік Германияда орын алған қарулы көтеріліске қатысты. Көтеріліс басып-жаншылғаннан кейін Енгелс босқын ретінде Швейцарияға қашып, кейін ол да Англияға келді.
Қайтадан Манчестерде
Дереккөздер
- http://www.marxists.org/archive/marx/works/1845/letters/45_03_17.htm
- http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1895/misc/engels-bio.htm
- Tucker, Robert C. The Marx-Engels Reader, p.xv
- http://www.marxists.org/archive/marx/works/cw/volume02/preface.htm
- http://www.marxists.org/archive/marx/works/cw/volume02/footnote.htm#188
- http://www.marxists.org/archive/marx/bio/engels/en-1893.htm
- http://www.bbc.co.uk/legacies/work/england/manchester/article_1.shtml
- Wheen, Francis Karl Marx: A Life, p. 75
- http://www.bbc.co.uk/legacies/work/england/manchester/article_2.shtml
- http://www.marxists.org/archive/marx/works/1884/origin-family/index.htm
- http://www.marxists.org/archive/marx/works/1880/05/04.htm
- http://www.marxists.org/archive/marx/bio/engels/en-1892.htm
Автор: www.NiNa.Az
Жарияланған күні:
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, seks, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, порно, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, +18, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер, xxx, sex
Fridrih Engels 28 karasha 1820 Prussiya 5 tamyz 1895 London Ұlybritaniya nemis tonkerisshili zhәne filosofy Ol ozinin kobirek belgili dosy zhәne әriptesi Karl Markspen birge kommunizm teoriyasyn damytyp atty enbekti zhazdy 1848 Sonymen birge Engels Markstyn kajtys bolganynan kejin Kapitaldyn ekinshi zhәne үshinshi tomdaryn ondep baspaga әzirledi Fridrih Engelsnem Friedrich EngelsUilyam Holldyn Brajtonyndagy Fridrih Engels 1879 zhZhalpy maglumatTugan kүni28 karasha 1820 1820 11 28 Tugan zheriBarmen Prussiya patshalygyҚajtys bolgan kүni5 tamyz 1895 1895 08 05 74 zhas Қajtys bolgan zheriLondon ҰlybritaniyaAzamattygyGermaniyaҰltyNemisShygarmashylygyShygarmalardyn tiliNemis tiliMektep dәstүrMarksizm Қurlyktyk filosofiyaKezen19 gasyr filosofiyasyNegizgi kyzygushylygyFilosofiya Sayasi filosofiya Ekonomika Sayasi Ekonomiya Taptyk kүresYkpal etkenderGeraklit Gyote Gegel Karl Marks Lyudvig Fejerbah Maks Shtirner Zhan Zhak Russo Adam Smit Mozes Gess Sharl Fure David Rikardo Lyuis Genri MorganYkpaldy zhalgastyrushylarMarksisterҚoltanbasyӨmirbayanyZhastyk shagy Fridrih Engels Prussiya patshalygynyn Barmen kalasynda dүniege keldi Onyn әkesi mata ondirisimen shugyldangan kәsipker bolatyn kejin Engelstin onymen karym katynastary zhii zhii kүrdeli bolyp otyrdy Otbasylyk zhagdajyna bajlanysty Engels mektepti tastap 1838 zhyly Bremendegi sauda үjinde zhalaky almajtyn kense kyzmetkeri bolyp zhumys isteuge zhiberildi Osy kezde Engels nemis pәlsapasyna ykpaly zor bolyp otyrgan ilimimen tanysa bastady 1838 zhyldyn kyrkүjek ajynda ol Bremishes konversacionsblatt basylymnyn 40 sanynda atty poemasyn zhariyalady Ol baska da әdebi zhәne zhurnalistik shygarmalarmen shugyldandy 1841 zhyly Engels Prussiya әskerine artilleriya bolimine әskeri kyzmet atkaruga endi Bunyn sebebinen ol Berlinge zhiberilip onda ol universitet lekciyalaryn tyndap zhas һegelshilermen zhakyn katynas ornatyp gazetinde makalalar zhariyalap zhүrdi Өmir bojy Engels ozinin ruhani damuy үshin nemis pәlsapasyna karyzdar ekenin ajtyp zhүrdi Angliya Fridrih Engelstin Primrouz Hilldagy үji 1842 zhyly 22 zhasar Engels әkesi akcionerlerinin biri bolyp tabylatyn Ermen zhәne Engels tekstil firmasynda zhumys isteu үshin Angliyadagy Manchester kalasyna zhiberildi Engelstin әkesinin sondagy үmiti balasynyn kalyptasyp kele zhatkan radikal kozkarastaryn ozgertpej me degen bolatyn Manchesterge zhol zhүrip bara zhatkan kezde Engels gazetinin redakciyasyna baryp sonda Karl Markspen birinshi ret kezdesti Manchesterde Engels degen zhas әjelmen tanysyp Meri Berns 1862 zhyly kajtys bolganga dejin ekeui ozvara tygyz karym katynas ornatty Meri Engelsti Manchestermen tanystyryp agylshyn zhumysshy taby turaly kop maglumat berdi Ekeuinin karym katynasyn omirlik seriktestik dep atauga bolatyn olar resmi tүrde neke kiyskan zhok sebebi Engels otbasyn tabigatka karsy zhәne әdiletsiz dep sanap otbasy ugymyna mүldem karsy boldy Manchesterde Engels agylshyn zhumysshylarynyn zhantүrshigerlik zhagdajyn oz kozimen korip zhazyp alyp otyrdy Onyn birinshi kitaby degen kitaby negizinen osy zhasagan bakylaularyna zhәne әkesinin firmasynda zhumys istep zhүrgen kezderinde oz kozimen korgenderine negizdelgen Zhumysshylardyn zhagdajyn zhazyp zhүrgen kezinde Engels radikaldy zhurnalistika men sayasatpen ajnalysuyn zhalgastyra berdi Ol agylshynnyn lejborist zhәne chartist kozgalystarynyn kejbir mүshelerimen zhakyn tanysyp zhәne siyakty basylymdarda makalalar zhariyalap turdy Parizh Angliyadagy tabysty otken uakytynan kejin Engels 1844 zhyly Germaniyaga kajtudy ujgarady Zhol zhүrip bara batyp ol Parizhde kidirip burynnan beri hat zhazysyp zhүrgen Karl Markspen kezdesedi Marks pen Engels 1844 zhylgy tamyzdyn 28 inde Plyas dyu Pale alanyndagy Kafe de la Rezhons kafesinde kezdesti Ekeui sol kezden bastap omirlerinin sonyna dejin zhakyn doska ajnalady Akyry Engels Markska degen kitap zhazuga komektesu үshin Parizhde uzagyrak uakytka kalady Bul kitapta men agajyndy synga alynady Engels odan burynyrak sol zhyly Marks pen birlesip shygaratyn zhurnalga makalalar zhazdy Bryussel 1845 pen 1848 zhyldardyn arasynda Engels pen Marks Bryusselde turyp kalanyn nemis zhumysshylaryn ujymdastyrumen ajnalysty Sonda kele salysymen olar kupiya zhumys istejtin mүsheligine kirdi Liga olarga kommunizm tүsindiretin bir shygarma zhazudy tapsyrdy Sonyn nәtizhesinde pajda boldy Ol algash ret 1848 zhylgy akpannyn 21 inde zhariyalandy Prussiyaga kajtyp oralu 1848 zhyldyn akpan ajynda oryn aldy Ol kejin baska da Batys Europa elderine tarady Sol sebepti Engels pen Marks ozderinin otany Prussiyaga kajtyp oraldy Olar Kyoln kalasynpda konystandy sonda olar atty zhana gazet shygara bastady Birak 1849 zhyldyn mausymyndagy Prussiyada bolgan memlekettik tonkeristen kejin gazet kudalana bastady Engels pen Marks bir birinen koz zhazyp kaldy Marks ozinin prussiyalyk azamattygynan ajyrylyp Parizhge kejin Londonga kashty Engels Prussiyada kalyp Villih kalasynyn eriktiler korpusynyn adyutanty retinde ontүstik Germaniyada oryn algan karuly koteriliske katysty Koterilis basyp zhanshylgannan kejin Engels boskyn retinde Shvejcariyaga kashyp kejin ol da Angliyaga keldi Қajtadan ManchesterdeDerekkozderhttp www marxists org archive marx works 1845 letters 45 03 17 htm http www marxists org archive lenin works 1895 misc engels bio htm Tucker Robert C The Marx Engels Reader p xv http www marxists org archive marx works cw volume02 preface htm http www marxists org archive marx works cw volume02 footnote htm 188 http www marxists org archive marx bio engels en 1893 htm http www bbc co uk legacies work england manchester article 1 shtml Wheen Francis Karl Marx A Life p 75 http www bbc co uk legacies work england manchester article 2 shtml http www marxists org archive marx works 1884 origin family index htm http www marxists org archive marx works 1880 05 04 htm http www marxists org archive marx bio engels en 1892 htm